پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ پرسش: آیا آیه 100 سوره توبه دلالت بر عدالت صحابه دارد؟
خداوند متعال می‌فرماید: «وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرينَ وَ الْأَنْصارِ وَ الَّذينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْري تَحْتَهَا الْأَنْهارُ خالِدينَ فيها أَبَداً ذلِكَ الْفَوْزُ الْعَظيمُ.[توبه/100]، پیشگامان نخستین از مهاجرین و انصار، و کسانی‌که به نیکی از آن‌ها پیروی کردند، خداوند از آن‌ها خشنود گشت، و آن‌ها نیز از او خشنود شدند و باغ‌هایی از بهشت برای آنان فراهم ساخته، که نهرها از زیر درختانش جاری است؛ جاودانه در آن خواهند ماند؛ ‌و این است پیروزی بزرگ.»

پاسخ اوّل: خداوند متعال در آیاتی دیگر از برخی افراد اعلام رضایت کرده است. آیا می‌توان ادّعای عدالت آن‌ها را نیز نمود؟ خداوند در مدح صادقین می‌گوید: «قالَ اللَّهُ هذا يَوْمُ يَنْفَعُ الصَّادِقينَ صِدْقُهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدينَ فيها أَبَداً رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ ذلِكَ الْفَوْزُ الْعَظيمُ.[مائده/119] خداوند می‌گوید: امروز، روزی است که راستی راست‌گویان به آنها سود می‌بخشد؛ برای آنها باغ‌هایی از بهشت است که نهرها از زیر درختان آن می‌گذرد، و تا ابد، جاودانه در آن می‌مانند؛ هم خداوند از آن‌ها خشنود است، و هم آن‌ها از خداوند خشنودند؛ این، رستگاری بزرگ است.»
و نیز می‌فرماید: «إِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ * جَزاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدينَ فيها أَبَداً رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ ذلِكَ لِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ.[بینه/7-8] امّا کسانی‌که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، بهترین مخلوقات خدایند! پاداش آن‌ها نزد پروردگارشان باغ‌های بهشت جاویدان است که نهرها از زیر درختانش جاری است؛ همیشه در آن می‌مانند! هم خدا از آن‌ها خشنود است و هم آن‌ها از خدا خشنودند؛ و این مقام والا برای کسی است که از پروردگارش بترسد.»
دوم: لسان آیه طوری نیست، که قابل تخصیص نباشد و لذا به آیات دیگر که برای برخی از اعمال، وعده‌ی عذاب داده شده، تخصیص می‌خورد؛ از قبیل: «وَ مَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فيها وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَ لَعَنَهُ وَ أَعَدَّ لَهُ عَذاباً عَظيماً.[نساء/93] و هر کس، فرد باایمانی را از روی عمد به قتل برساند، مجازاتِ او دوزخ است، در حالی‌که جاودانه در آن می‌ماند و خداوند بر او غضب می‌کند و او را از رحمتش دور می‌سازد و عذاب عظیمی برای او آماده ساخته است.»
سوم: مورد رضایت خداوند خاصّ است و آن خصوص یک عمل، که همان سبقت در ایمان از افرادی و پیروی سبقت در ایمان از افرادی دیگر است، و این دلالت بر ادامه رضایت خداوند تا آخر عمر از تمام اعمال آن‌ها ندارد.[1]

پی‌نوشت:

[1].  خلفا و صحابه، علی اصغر رضوانی، ص93.