پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ آیات ابتدایی سوره مبارکه نجم، از جمله آیاتی است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در چند اتفاق، برای اثبات حقانیت و وصایت و جانشینی حضرت علی (علیه السلام) از آن‌ها بهره برد و به آن‌ها استناد کرد.
در منابع معتبر اهل‌سنت نیز به این وقایع، در ذیل آیات مذکور اشاره شده است، که نشان می‌دهد این آیات در شأن و منقبت حضرت علی (علیه السلام) نازل شده است.
نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در دو حادثه و واقعه تاریخی، یعنی فرود آمدن ستاره در خانه امیرالمؤمنین (علیه السلام) و بستن همه درب‌های درون مسجد، مگر درب خانه حضرت علی (علیه السلام) که مورد اعتراض برخی اصحاب واقع شد، به این آیات استناد نمود، که ذکر خواهد شد.
خداوند در این آیات می‌فرماید: «وَ النَّجمِ إِذا هَوي‏ ما ضَلَّ صاحِبُکُم وَ ما غَوي‏*وَ ما يَنطِقُ عَنِ الهَوي إِن هُوَ إِلاَّ وَحْيٌ يُوحَي.[نجم/1-4] سوگند به ستاره آن‌گاه که در افق فرو شود، که هم‌نشین شما (محمّد) نه از راه راست منحرف شده و نه در تشخیص حقیقت دچار خطا گردیده است. او به رأى خویش چیزى به نام قرآن براى شما نمى‌خواند. آن نیست مگر وحى که از جانب خدا به او مى‌رسد.»
مفسرین و محدثین عامه در ذیل این آیات، روایاتی را نقل می‌کنند که در خور توجه و دقت است.
ابن‌عساکر از سعید بن جبیر و او از ابن‌عباس نقل می‌کند: «کُنتُ جالساً مَع فِتیَة مِن بَنی‌هاشِم عِندَ النَّبی إذ إنقَضَّ کوکَبٌ. فَقالَ رَسوُل‌اللّه‏ مَن إنقَضّ هذَا النَّجمِ فی مَنزِلِه فَهُوَ الوَصیّ مِن بَعدی. فَقامَ فِتیةٌ مِن بَنی‌هاشِم فَنَظروا فإذا الکوکَب قَد إنقَضّ فی مَنزِل عَلیّ. قالوا: یا رَسول‌اللّه‏ قَد غَویتَ فی حُبِّ عَلی. فأنزَلَ اللّه‏ تعالى (وَالنَّجمِ إذا هَوى ـ إلى قوله ـ وَ هُو بِالأفُقِ الأعلى).[1] سعید بن جبیر از ابن‌عباس نقل می‌کند: با گروهى از جوانان بنی‌هاشم نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نشسته بودیم، که ستاره‏‌اى فرود آمد، پیامبر گفت: هر کس که این ستاره در خانه او فرود آمده باشد، او وصى و جانشین من است. جمعى از جوانان بنى‌هاشم برخاستند و نگاه کردند، دیدند که آن ستاره در خانه على (علیه السلام) فرود آمده است. گفتند: یا رسول‌اللّه‏ تو در محبت على، دچار خطا گشته‌ای. پس خداوند این آیه را نازل کرد (و النجم اذا هوى ـ تا ـ بالافق الاعلى).»
این روایت را نیز ابن‌مغازلی با اندکی تغییر از انس بن مالک نقل کرده است. انس گفته است: «انقضّ کوکَب عَلى عَهدِ رَسوُل اللّه‏ فقال النبی: أنظُروا إلى هذَا الکَوکَب فَمَن انقَضَّ فی دارِهِ فَهُوَ الخَلیفَة مِن بَعدی. فَنَظرنا فإذا هُوَ إنقَضَّ فی مَنزِلِ علیّ بن أبی‌طالِب. فَقال جَماعَة مِن الناس قَد غَوى مُحمّد فی حُبِّ عَلی، فَأنزَل اللّه‏: (والنجم إذا هوى، ما ضلّ صاحبکم وماغوى، وماینطق عن الهوى إن هو إلاّ وحی یوحى).[2] در زمان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) ستاره‏‌اى فرود آمد، پیامبر گفت: به این ستاره نگاه کنید، در خانه هر کس فرود آید، او خلیفه من پس از من است. پس نگاه کردیم و دیدیم که در منزل علىّ‏‌بن ابى‏‌طالب(علیه السلام) فرود آمده است. گروهى از مردم گفتند: محمد در محبت على سرگشته است، پس خدا این آیه را نازل کرد (و النجم اذا هوى ماضلّ صاحبکم و ما غوى و ما ینطق عن الهوى ان هو الّا وحى یوحى).»
واقعه دیگری که در ذیل این آیه وارد شده است، حادثه سد الابواب است.
ابن مردویه، سیوطی و ابن‌حجر هر سه به نقل از حبه عرنی نقل کردند که: «رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) دستور داد، درب خانه‌هایی که به مسجد باز می‌شود، بسته شود، مگر درب خانه علی (علیه السلام). این دستور برای یاران پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلم) سنگین بود. حبه عرنی گفت: به حمزه پسر عبدالمطلب نگاه کردم، در حالی‌که قطیفه قرمز رنگی در برداشت و چشمانش گریان بود، خطاب به رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلم) گفت: عمو، ابوبکر، عمر و عباس را از مسجد بیرون کردی و پسر عمویت را اسکان دادی؟ شخص دیگری که در آن‌جا بود، گفت: پیامبر در بالا بردن پسر عمویش کوتاهی نمی‌کند. وقتی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) دید که این دستور برای یارانش سنگین شد، فرمان دادند که مردم در مسجد جمع شوند، هنگامی‌که همه جمع شدند، به منبر رفت، خطبه‌ای در ستایش خداوند بیان کرد، که تا آن روز چنین خطبه‌ای از ایشان شنیده نشده بود. سپس فرمود: ای مردم! من نه دربی بسته‌ام و نه دربی گشوده‌ام. نه من شما را بیرون کردم و نه او «علی (علیه السلام)» را اسکان دادم. سپس رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلم) قرائت کردند (و النجم إِذا هوى مَا ضل صَاحبكُم وَمَا غوى وَمَا ينْطق عَن الْهوى إِن هُوَ إِلَّا وَحي يُوحى).»[3]

پی‌نوشت:

[1]. تاریخ مدینة دمشق، ابن‌عساکر، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج42، ص392
[2]. مناقب علی بن ابی‌طالب، ابن‌مغازلی، مکتبة الاسلامیة، تهران: ص266، ح313
ینابیع المودة، قندوزی، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت: ج2، ص250، ح701
شواهد التنزیل، حاکم حسکانی، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت: ج2، ص275، ح910
[3]. الدرالمنثور، سیوطی، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج6، ص122
الاصابه فی تمییز الصحابه، ابن‌حجر، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج2، ص141
مناقب علی بن ابی‌طالب، ابن‌مردویه، دارالحدیث، قم: ص236، ح545

نویسنده: محمد یاسر بیانی