پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ حضرت مهدی آخرین وصی از اوصیای الهی است، که برای تکامل همه‌جانبه بشر و ایجاد حکومت واحد الهی، آفریده شده است. این ایده و آرزو، هنگامی تحقق می‌‌پذیرد که در جامعه بشری، آمادگی برای پذیرش چنین حجتی وجود داشته باشد و در غیر این صورت، ظهور جز کشته شدن و نابودی، نتیجه‌ای نخواهد داشت و آن هدف عالی تحقق نخواهد یافت. از این جهت وجود حضرت، در پس پرده غیبت، به‌سر می‌برد و در حالی‌که در میان مردم زندگی می‌کند و مردم او را می‌بینند، ولی او را نمی‌شناسند و از این طریق از گزند دشمنان حق و عدالت مصون می‌ماند.
غیبت موقت رهبران الهی از میان مردم، در امت‌های پیشین نیز سابقه داشته است، چنان‌که موسی بن عمران (علیه السّلام) چهل روز از امت خود غایب شد، و در میقات به‌سر برد. «وَوَاعَدْنَا مُوسَى ثَلاَثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً وَقَالَ مُوسَى لأَخِيهِ هَارُونَ اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلاَ تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ.[اعراف/142] و با موسى سى شب وعده كرديم و آن را به ده شب ديگر، كامل نموديم، پس ميقات پروردگارش در چهل شب به‌سر آمد. و موسى به برادرش هارون گفت: ميان قوم من، نايب من باش و به اصلاح [كارشان‏] پرداز و طريق مفسدان را پيروى مكن.»
حضرت مسیح (علیه السّلام) به مشیت الهی از دیدگاه امت خویش پنهان گردید، و دشمنان قادر به کشتن او نگشتند. «بَلْ رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ وَ کانَ اللَّهُ عَزيزاً حَکيماً.[نساء/158] بلکه خدا او را به سوی خود، بالا برد. و خداوند، توانا و حکیم است.»
حضرت یونس (علیه السّلام) نیز مدتی از قوم خود غایب گشت. «إِذْ أَبَقَ إِلَي الْفُلْکِ الْمَشْحُونِ.[صافات/140] به‌خاطر بیاور، زمانی را که به‌سوی کشتی پر (از جمعیّت و بار) فرار کرد.»
اصولاً هرگاه مطلبی از طریق نقل متواتر، ثابت شود، ولی انسان نتواند به راز آن کاملاً پی ببرد، نباید آن را مورد تردید یا انکار قرار دهد، زیرا در این صورت بخش عظیمی از احکام الهی، که از مسلّمات و ضروریات دین اسلام به‌شمار می‌رود، مورد تردید قرار می‌گیرد.
غیبت حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز از این قاعده مستثنی نیست و عدم اطلاع از سرّ یا اسرار حقیقی آن، مجوّز تردید یا انکار آن نمی‌تواند باشد. با این همه، می‌توان راز غیبت را در حد اندیشه بشر دریافت. حضرت مهدی آخرین حجت معصوم الهی است، که برای تحقق آرمانی بزرگ (گسترس عدل فراگیر و به اهتزاز درآوردن پرچم توحید در جهان) در نظر گرفته شده است، و این آرمان نیاز به گذشت زمان و شکوفایی عقل و دانش بشر و آمادگی روحی بشریت دارد، تا جهان به استقبال موکب آن امام عدل و آزادی رود.
ظهور زود هنگام آن حضرت، قیام کلی و گسترده‌ای را به‌دنبال نخواهد داشت، زیرا اگر ایشان پیش از فراهم شدن مقدمات در میان مردم ظاهر شود، سرنوشتی چونان دیگر حجت‌های الهی (شهادت) یافته و قبل از تحقق آن آرمان بزرگ، دیده از جهان برخواهد بست.
پیشوایان معصوم در روایات نیز به این حکمت اشاره کرده‌اند. امام باقر (علیه السّلام) فرمود: برای حضرت قائم غیبتی است، قبل از ظهور. راوی از علت آن پرسید، امام فرمود: «برای جلوگیری از کشته شدن».[1] گذشته از این، در برخی روایات مسئله امتحان و آزمون خلق مطرح شده است، بدین معنی که مردم در عصر غیبت در بوته آزمایش الهی قرار می‌گیرند و مراتب استواری آنان در ایمان و اعتقاد سنجیده می‌شود.[2]
از این گذشته، از آن‌جا که حکومت وی، حکومت جهانی خواهد بود و تحقق این امر در گرو ایجاد شرایطی است، که در هنگام تولد، وجود نداشته است. این شرایط به مرور زمان، تحقق پیدا کرده، و یا در حال پیدایش است.

پی‌نوشت:

[1]. کمال الدین و تمام النعمه، شیخ صدوق، قم، باب 14، حدیث 8، 9، 10.
[2]. بحارالانوار، علامه مجلسی، باب التمحیص و النهی عن التوقیت، ج 52، ص 102 ـ 113 ـ 114.