زهد؛ رهایی از بند اسارت
از بدو ظهور اسلام تا عصر حاضر همواره بسیاری از فرقهها دچار انحراف شده و به بی راهه کشانده شدهاند.
یکی از انحرافات، مسئله زهد میباشد که متأسفانه بسیاری از فرقهها و مذاهب اسلامی به بیراهه رفتهاند و بعضاً این زهد غیر واقعی به عنوان اساس فرقه به حساب آمده و موجب پیدایش فرقه جدیدی شده است.
به اعتقاد شیعه، در هر کاری قرآن و سنت ملاک میباشد و سنت عبارت از قول و فعل و تقریر معصومین (ع) میباشد و در مورد مسئله زهد نیز باید ببینیم که دیدگاه قرآن و پیامبر اکرم (ص) و امامان معصومین (ع) چگونه است.
دین اسلام افراد را هم به امور دنیوی و هم به امور اخروی دعوت میکند. چنانچه در قرآن میخوانیم: رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَفِی الآخِرَةِ حَسَنَةً.[1]
دین مبین اسلام افراد را به ارتباطات اجتماعی دعوت میکند و حتی در این باره حقوقی هم وضع نموده است به عنوان مثال: حق پدر و مادر، حق زن، حق همسایه، حق رفیق و ...
در زمان رسول اكرم (ص) شخصی به نام «عثمان بن مظعون» خواست به تقلید از راهبان، به اصطلاح تارك دنیا شود، ترك زن و زندگى كرد و لذتها را بر خویش تحریم ساخت.
همسرش نزد رسول خدا (ص) آمده عرض كرد:
- یا رسول اللّه! عثمان روزها روزه میگیرد و شبها به نماز برمى خیزد.
پیغمبر اكرم (ص) خشمگین شده برخاست به نزد وى آمد. عثمان مشغول نماز بود، صبر كرد تا نمازش تمام شد، فرمود:
- اى عثمان! خدا مرا به رهبانیت دستور نفرموده است. دین من، روشى منطبق بر واقعیت و در عین حال ساده و آسانست. من نماز میخوانم و روزه میگیرم و با همسرانم نیز مباشرت دارم. هر كس كه دین مطابق با فطرت مرا دوست میدارد باید از من پیروى كند، ازدواج یكى از سنتهای من است.[2]
با این اوصاف مراد از زهدی که در روایات معصومین (ع) وارد شده است چیست؟ و آیا برداشتی که بعضی از فرقهها از زهد دارند صحیح میباشد یا نه؟
رهبانیت با زهد اسلامی تفاوت دارد. رهبانیت در اصطلاح به معنای کناره گیری از مردم است ولی زهد اسلامی به معنای زندگی ساده و عدم اسارت در چنگال مال و مقام است و هیچ ارتباطی به مسئلهی رهبانیت ندارد.
حضرت رسول اکرم در روایتی کوتاه، زهد را این گونه تعریف میکنند: «الزُّهْدُ فی الدُّنْیا قَصْرُ الأمَلِ، وَ شُکْرُ کُلِّ نِعْمَةٍ، وَ الوَرَعُ عَنْ کُلِّ ما حرَّمَ اللَّهُ». «حقیقت زهد در دنیا سه چیز است: 1. کوتاهى آرزوها. 2. شکر نعمتهاى الهى. 3. اجتناب از آنچه که خدا حرام کرده است.»[3]
و نیز حضرت امیرالمؤمنین (ع) ویژگیهای زاهد را اینگونه توصیف میکنند: الزّاهد في الدّنيا من لم يغلب الحرام صبره و لم يشغل الحلال شكره.[4]
زهد مورد نظر اسلام و ائمه معصومين (عليهم السلام) طبق اين روايت دو چيز است:
1. صبر و استقامت در مقابل محرمات. 2. نعمتهای حلال آن قدر او را سرگرم نكند كه از شكر خدا غفلت كرده و انسانى ناسپاس باشد.
پس زهد حقیقی عبارت از دل نبستن به ظواهر دنیا و غافل نبودن از نعمتهای الهی و رهایی از بند اسارت نفسانیت و شهوات میباشد و این به معنای تارک دنیا بودن، پشمینه پوشی، ازدواج نکردن و ... نیست، که متأسفانه بعضیها معنای زهد را اشتباه درک کرده و به خطا رفتهاند و همچنان بر اعتقاد غلط خود مصمّماند.
[1] سوره بقره، آیه ٢٠١
[2] بحارالأنوار، ج 22، ص 264
[3] كافی، ج 2، ص 71
[4] تحف العقول، صفحه 200
افزودن نظر جدید