پرسش: زرتشتی ها به جای واژه تسلیت از چه اصطلاحی برای تسلیت اقربای شخص متوفی استفاده می کنند، در مورد آن توضيح دهيد؟

پاسخ:

هر دینی که ادعای رساندن انسان به سعادت را دارد در رابطه با شادی و غم احکامی آورده است، چرا که برای رسیدن به سر منزل سعادت تنها احکام نظری کافی نیست و نمی توان با تمسک به چنین احکامی ادعای سعادتمند کردن انسان را کرد بدین سبب طبیعی است که باید احکامی عملی برای شادی و غم های مردم در نظر گرفته شود به همین جهت مردم به هنگام تولد نوزادان و رسیدن کودکان به سن بلوغ و ازدواج مراسم جشن و شادمانی برپا می کنند و به هنگام مرگ نیز مراسم خاصی دارند که به مراتب مهم تر بوده و غایتی دو گانه دارد. یکی این که بازماندگان را در تحمل درد جدایی ناخواسته که اتفاق افتاده یاری کنند و دوم آن که ناپاکی مردار را از بقیه چیزها دور نگه داشته و به روح متوفا کمک کنند.
آیین زرتشت نیز یکی از ادیانی است که ادعای سعادتمندی برای پیروان خود را دارد و علاوه بر اعتقادات نظری، مطالبی درباره احکام عملی دارد که در آن هم احکام مربوط به دوره زندگی را بیان کرده و هم مطالب مربوط به عالم بعد از مرگ و بهشت و جهنم را بیان کرده است. این آیین درباره کیفیت تشیيع جنازه شخص متوفی و چگونگی گذاشتن وی در دخمه یا دفن او و نحوه عزاداری، احکام خاصی دارد که به اکثر آن ها در کتاب وندیداد اشاره شده است. آنان بدن متوفا را در اختیار افراد حرفه ای متخصص مرگ و میر قرار می دهند که به عنوان اشخاصی ناپاک در نقطه ای دوردست و جدای از بقیه جماعت زرتشتیان زندگی می کنند. بدن میت پس از قرائت ادعیه لازم توسط کاهن زرتشتی در کفن پنبه ای پیچیده می شود، روی تابوت، فلزی قرار داده می شود تا به برجی سنگی که «دخمه» خوانده می شود برده شود. جایی که گوشت آن به سرعت توسط لاشخورها بلعیده می شود و استخوان هایش نیز با تابش خورشید و وزش باد پوسیده می شود. جمعیت عزادار با کمی فاصله در صف های دو نفری تابوت را همراهی می کنند و پس از انجام مراسم نیز تطهیر کامل به جا می آورند. مراسم کفن و دفن بدن متوفا باید در خلال 24 ساعت اول پس از درگذشت وی انجام شود.[1]
علاوه بر این در آیین زرتشت برای سوگواری و عزاداری مدت زمان خاصی در نظر گرفته شده که به برخی از آن ها اشاره می شود.
1ـ پسر برای پدر و مادر باید سی روز عزاداری کنند این در صورتی است که پدر و مادر، انسان های پارسایی بوده باشند اما اگر گناهکار بودند شصت روز عزاداری کنند.
2ـ در مرگ عمه و عمو بیست روز عزاداری می شود.
3ـ در مرگ پسر عمو و دختر عمو پانزده روز عزاداری می شود.
4ـ هرگاه صاحب خانه مذکر فوت کند یا صاحبخانه زن فوت نماید باید شش ماه برای مرد پارسا و یک سال برای گناهکار در سوگ و عزا باشند.
5ـ در مرگ برادر و خواهر سی روز اگر پارسا بودند و شصت روز اگر گناهکار بودند عزاداری می شود.
6ـ نوه ها نیز باید بیست روز برای پدربزرگ و مادربزرگ شان در سوگ و عزا باشند اگر پارسا بودند و اگر گناهکار بودند باید پنجاه روز عزاداری کنند و پدربزرگ و مادربزرگ هم در مرگ نوه های خود 25 روز اگر مرده پارسا بود و 50 روز اگر گناهکار بود عزاداری کنند.[2]
در آیین زرتشت در مورد عزاداری برای عمو و عمه، پسر عمو و دختر عمو و حتی نوادگان عمو هم مدت عزاداری تعیین شده است که اگر شخصی بخواهد به همه این احکام عمل کند باید در تمام عمرش عزادار باشد، چون معمولاً هر چند یکبار شخصی از فامیل می میرد یا برادر و یا خواهر یا فرزندان آن ها یا عمو و عمه یا فرزندان آن ها و ... و یک زرتشتی واقعی اگر بخواهد به این احکام عمل کند تا آخر عمر باید عزادار باشد.
در آیین زرتشتی عبارت خاصی برای تسلیّت گفتن در نظر گرفته نشده و یا لااقل در متون دینی آنان منعکس نگردیده است.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ اوستا، کهن ترین سرود های ایرانیان، گزارش و پژوهش ـ جلیل دوستخواه.
2ـ زرتشت، هاشم رضی.
3ـ تاریخ جامع ادیان، جان بی ناس.

پي نوشت ها:
[1] . گواهی، عبد الرحیم، راهنمای ادیان زنده، ج1، ص 475.
[2] . دارمستتر، ترجمه دکتر جوان، موسی، مجموعه قوانین زردشت، تهران، انتشارات دنیای کتاب، ج1، 1382، ص 206 تا 208.