پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ هرچند در قرون اولیه، اهل حدیث درباره جنگ‌های حضرت علی(علیه السلام) اظهار بی‌طرفی می‌کردند و آنها را فتنه می‌نامند اما به مرور زمان به بررسی و قضاوت درباره آن پرداختند، اهل‌سنت در ابتدا هر دو را محقّ دانستند و علی(علیه السلام) را به حقّ نزدیک‌تر معرفی کردند.[1] اما به مرور زمان عاملان شروع این جنگ‌ها را مجتهدانی دانستند که اجتهاد کرده‌اند و در اجتهادشان دچار خطا شده‌اند و یک اجر دارند و بدین وسیله عدالت آنها را توجیه می‌کردند. وهابیت هر چند پرداختن به این جنگ‌ها را نمی‌پسندند.[2] و معتقدند که روایات وارد شده در این موضوع، خصوصاً اگر شامل طعن بر معاویه باشد، از طریق راویان دروغگو و دشمن معاویه نقل شده است، اما نقش معاویه را در به راه انداختن جنگ صفین می‌پذیرند. آنها از ابن تیمیه نقل می‌کنند که معاویه نمی‌خواست این جنگ رخ دهد، اما زمانی که حضرت علی(علیه السلام) به سوی او لشگرکشی کرد وارد جنگ شد.[3]
و این در حالی است که در کتب تاریخی اهل‌سنت دلیل لشگرکشی حضرت بیان شده به این‌که چون حضرت به خلافت رسید، معاویه را عزل نمود، وقتی معاویه جریان را این‌طور دید شروع به کارشکنی و تحریک مسلمین کرد از جمله بلند کردن پیراهن خونی عثمان و خونخواهی از او... همچنین علاوه بر این می‌گویند معاویه در به راه انداختن جنگ صفین اجتهاد کرد، اما این موجب نمی‌شود که او را متهم کنیم و از جایگاهش نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بکاهیم.[4] آنها نمی‌پذیرند که معاویه با بلند کردن پیراهن خونین عثمان به تحریک شامیان می‌پرداخت، بلکه معتقدند ام‌حبیبه پیراهن خونین و انگشتان بریده شده نائله را به نعمان بن بشیر داده تا به معاویه برساند و نعمان با توصیف صحنه کشته شدن عثمان موجب تحریک شامیان شد.
آنها به سادگی می‌پذیرند که معاویه بدون نیّت سوء، قصد داشت انتقام خون عثمان را بگیرد و سپس بیعت کند.[5] اما غزالی جنگ صفین را شکست مسلمانان می‌نامد.[6] خالد محمد خالد در کتاب -خلفاء الرسول- تاکید می‌کند که معاویه به ناحق و با نیّت شوراندن شامیان بر حضرت امیر(علیه السلام) پیراهن را بر منبر مسجد آویخته بود و گرد آن پنجاه هزار نفر جمع شده بودند و فریاد واعثماناه و به خونخواهی از عثمان، سر داده بودند.[7] وی امیر المومنین علی(علیه السلام) را به خاطر پایمردی بر حق و پایبندی به اخلاق و ارزش‌های اسلامی ستایش و تمجید می‎کند و در مقابل بدون نام بردن از دشمنانش آنها را حیله‌گر و مکّار و رشوه باز و... با بیت المال مسلمین متهم می‌کند. از نظر او، معاویه به دنبال قصاص قاتلان عثمان نبود، بلکه می‌خواست شامیان را بر ضدّ خلیفه وقت مسلمین حضرت علی(علیه السلام) بشوراند. او در بیان مقدمات جنگ صفین می‌گوید: «در حالی که معاویه در شام مردم را بر سبّ و لعن و شتم امام علی تحریک می‌کرد، امام در کوفه از دشنام به معاویه بر حذر می‌داشت و می‌گفت: خدایا خون‌های ما و آنان را حفظ کن و بین ما و آنها صلح برقرار کن و جدایی نیفکن.»
معاویه در شام در میان کاخ‌ها و قصرهای بلند خود غذاهای رنگین و اموالی که بدون حساب و کتاب خرج می‌شد زندگی می‌کرد، در حالی که علی(علیه السلام) در کوفه با لباسی به قیمت سه درهم، غذایی خشک و ناگوار می‌خورد و اموال مسلمانان را به عدالت تقسیم می‌کرد.[8] قرضاوی یکی دیگر از علمای وهابیت هم معاویه را سرکش و گروهش را فئه باغیه می‌داند و برای اثبات نظرش به روایت معروفی که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در شأن عمار یاسر فرمود استناد می‌کند.[9] در عین حال، لحن قرضاوی در انتقاد از معاویه بسیار نرم‌تر از سایر علمای اهل‌سنت و جماعت است، اما دیدگاهش نسبت به معاویه در هر حال منفی است. در نتیجه با این گفتارها درمی‌یابیم که مقصر اصلی جنگ صفین معاویه است، که باعث گردید خون عده زیادی از مسلمین بخاطر او ریخته شود، اما سؤالی که مطرح است این می‌باشد که چرا برخی از علمای اهل‌سنت و وهابیت باز از این شخص پلید حمایت می‌کنند و حاضر به تبری از او نیستند؟

پی‌نوشت:
[1]. العواصم من القواصم، ابن عربی، وزاره الشوون الاسلامیه و الاوقاف و الدعوه و الارشاد، عربستان سعودی، چاپ اول، (1419ق)، ص172.
[2]. الدوله الامویه عوامل الازهار و تدعیات الانهیار، علی محمد صلابی، دارالمعرفه، بیروت، چاپ دوم، (1429ق)، ج1 ص140.
[3]. العواصم من القواصم، ابن عربی، وزاره الشوون الاسلامیه و الاوقاف والدعوه و الارشاد، عربستان سعودی، چاپ اول، (1419ق)، ص168.
[4]. من سبّ الصحابه و معاویه، مغراوی، مکتبه التراث الاسلامی، بی تا، قاهره، ص110.
[5]. الدوله الامویه عوامل الازهار و تدعیات الانهیار، دارالمعرفه، بیروت، چاپ دوم، (1429ق)، ج1 ص101.
[6]. من معالم الحق...، محمد غزالی، نهضه مصر، چاپ چهارم، بی جا، (2005م)، ص104.
[7]. خلفاء الرسول، خالد محمد خالد، دارالمقطم، چاپ اول، (1424ق)، حجاز، ص290.
[8]. همان، ص288.
[9]. تاریخنا المفتری علیه، قرضاوی، دار الشرق، چاپ دوم، قاهره، (2006م)، ص93.