پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ عرفان‌های روان‌شناسانه، جریان‌های متأثر از روان‌شناسی جدید هستند که به‌صورت پررنگی از آموزه‌های روان‌شناسی در تعلیمات خویش بهره گرفته‌اند. این جنبش که هم‌اکنون فراگیرترین و گسترده‌ترین جریان معنویت‌گرا در ایران است، مفاهیمی همچون شادی، هیجان مثبت، آرامش و مثبت اندیشی را با مفاهیم روحی و معنوی ترکیب کرده است و تلاش دارد تا سبک زندگی جدید را عرضه کند. شاخصه اصلی این سبک زندگی، احساس موفقیت و بهره‌مندی از حس معنوی و در نتیجه، رضایت‌مندی روحی و باطنی می‌باشد. در حقیقت جریانی در روانشناسی وجود دارد که تلاش دارد علوم روان‌شناختی را از شکل موجود خارج ساخته و به سمت معنویت‌خواهی سوق دهد.

امروزه کتاب‌های مربوط به این جنبش با طرح شعارهایی همچون جادوی تفکر مثبت، قدرت درون، زندگی موفق، راز تحول، معجزه تفکر، تحول معنوی و مفاهیمی روان‌شناختی از این دست به چشم می‌خورد که بینش معنوی، تحولات روحی و راه‌کارهای باطنی همچون مدیتیشن و مراقبه پرداخته‌اند این افراد همگی روان‌شناس نیستند، اما نگاه ایشان به سلامت روان و الگوی موفقیت، منطبق بر روان‌شناسی جدید است؛ با این تفاوت که به نیازهای روحی و باطنی نیز توجه کرده‌اند و در این زمینه، برنامه‌های معنوی و روحی پیشنهاد داده‌اند.

دیپاک چوپرا، در کتاب آفرینش فراوانی گفته است: «اصول مطرح شده در این کتاب، اختصاصاً به ایجاد ثروت بی‌انتهای مادی مربوط می‌شود... تنعم و ثروت یعنی اینکه شخصی به آسانی می‌تواند به آرزوهایش جامه عمل بپوشاند؛ خواه نیازهای مادی، خواه احساسی، روانی و یا معنوی و هرچه در حیطه روابط ما باشد».[1] شاکتی گواین از نقشه گنج سخن رانده است و برای این منظور، فرایند تجسم خلاق را پیشنهاد می‌کند. وی با دسترسی به خزانه بی‌کران، عالمی لبریز از فراوانی و بارش مادی را به مریدان خویش نوید می‌دهد.[2] باربارا دی آنجلیس از شخصیت‌هایی است که کتاب‌های بسیاری در باب عشق، شادی، موفقیت و شخصیت‌شناسی نوشته است. پیام‌های مثبت وی که خواننده را به جستجوی معنا در زندگی ترغیب می‌کند، بر تولید ثروت و کسب خوشی تاکید دارد. سخنرانان داخلی نیز به پیروی از معنویت‌گراهای خارجی، در سمینارها و کارگاه‌های موفقیت و ثروت‌آفرینی، این مفهوم را در صدر تعلیمات خویش قرار می‌دهند و درباره آن سخن‌سرایی می‌کنند.[3]

پایه‌گذار موسسه تکنولوژی فکر در تهران در دهه گذشته، گوی سبقت را از دیگر رقیبان خویش ربوده و سمینارها و کارگاه‌های متعددی را در تهران و شهرستان‌ها با هدف ترویج قانون جذب و تقدس‌بخشی به رفاه و فراوانی در کشور سامان داده است. وی اندیشه خویش را «عرفان مدرن» نامیده و می‌گوید: «این اندیشه، آمیزه‌ای از علم و تکنولوژی و مباحث اعتقادی و عرفانی است».[4]

نگاهی به برخی گفته‌های پایه‌گذار تکنولوژی فکر، حکایت از محوریت این مفهوم در اندیشه وی دارد. در کتاب تکنولوژی فکر آمده است: «به نمادهایی از ثروت، مثل اسکناس، چک و تصاویر شمش‌های طلا خیره شوید و با آن‌ها معاشقه کنید و بگویید که ای اسکناس‌ها! شما را کرور کرور به‌دست خواهم آورد. من عاشق شما هستم».[5] «به پول و ثروت عشق بورزید و آن را طلب کنید... با هماهنگ کردن کل کائنات، اسباب و وسایل خلق آن را فراهم کنید... شما اگر می‌خواهید ثروتمند شوید، طبق قانونمندی انسان و طبیعت می‌بایستی نسبت به پول و ثروت به عنوان ابزار بسیاری خوب و زیبا عشق بورزید و آن را عاشقانه طلب کنید»[6] «کائنات گوش به فرمان تو هستند؛ هر آنچه را که تو گویی (بیندیشی)، اتفاق می‌افتد؛ هر آن‌گونه که تو اراده کنی، محقق می‌شود؛ به هر صورتی که تو مقدر کنی، به وقوع می‌پیوندد».[7]

برخلاف آنچه در آیین‌های روان‌شناسی ادعا می‌شود، تنگنای معیشتی و به طور کلی بروز آفت، بلا و مصیبت، نه نشانه منفی‌نگری و ناتوانی، بلکه علامت قرب الهی و برتری معنوی و روحی است. البته چنین مقامی برای مؤمنین و اهل معنا این‌گونه تفسیر شده است. در روایات پرشماری آمده است که بلاها  به قدر ولایت و بهره انسان از معنویت رخ می‌نمایند و هر اندازه بهره روحی انسان از تعالی و تقوی بیشتر باشد، مصیبت‌ها و مشکلات نیز همان‌قدر در زندگانی بیشتر می‌شود. در روایات شیعی از بلا به «خوراک مؤمن» و «تغذیه روح» تعبیر شده است. چه اینکه موجب شکوفایی صفات کریمه، همچون صبر، توکل و... می‌گردد. این در حالی است که در معنویت‌های جدید زندگی آرمانی به زندگی راحت و آسوده تفسیر شده و وجود ابتلائات و فراز و نشیب‌ها، علامت دوری از معنویت و نشانه خسران روحی معرفی می‌شود.[8]

پی‌نوشت:

[1]. چوپرا، آفرینش فراوانی، ص 9 و 51، مترجم، شهره قراچه داغی عبدالهی، نشر: پیکان (22 اسفند، 1386)
[2]. تجسم خلاق، ص 82 و 143. شاکتی گواین، مترجم: گیتی خوشدل، ناشر: روشنگران و مطالعات زنان - 01 شهریور، 1388.
[3]. کاوشی در معنویت‌های نوظهور، مبحث قانون جذب. حمزه شریفی دوست، قم، صهبای یقین، 1391.
[4]. آزمندیان، تکنولوژی فکر، ج 2، ص 11. انتشارات مؤلف، 1386.
[5]. همان، ص 238.
[6]. همان، ج 1، ص 237.
[7]. همان، ج 1، ص 10.
[8]. عرفان‌های کاذب، راه‌های نفوذ و راه‌کارهای مقابله، ص 30.