پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ ايرانيان در طول زندگانی چندين‏ هزار ساله خود با اقوام و ملل گوناگون عالم، به اقتضای عوامل تاريخی، گاهی روابط دوستانه و گاهی روابط خصمانه داشته‌اند. يك سلسله افكار و عقايد در اثر اين روابط از ملل دیگر وارد فرهنگ ایرانی شده است، هم چنان كه ایرانیان نيز به‏ نوبه خود در افكار و عقايد ديگران تأثير گذاشته‌اند. هر جا كه پای قوميت و مليت ديگران به ميان آمده مقاومت از خود نشان بروز داده‌اند و در مليت ديگران هضم نشده‌اند و در عين اينكه به مليت خود علاقه‌‏مند بوده‏‌اند؛ اين میهن دوستی با تعصب‏ كوركورانه همراه نبوده است، که سبب كوری باطنی بگردد تا آنان را از حقيقت دور نگاه دارد و قوه تميز را از ایشان بگيرد و در آن ها عناد و دشمنی‏ نسبت به حقايق به وجود آورد. 
از ابتدای دوره هخامنشیان كه تمام ايران كنونی به اضافه قسمت هايی از كشورهای همسایه، تحت يك فرمان در آمده بوده اند تقريبا دو هزار و پانصد سال‏ می ‏گذرد از اين بيست و پنج قرن، نزديك چهارده قرن آن را، ایران با اسلام‏ به سر برده ‏است و اين دين در متن زندگی ایرانیان وارد شده و جزء زندگی آنان بوده است.[1] همه چيز آنان با اين دين توأم بوده است نيز به‏ اعتراف بیشتر محققان، ایرانیان در اين مدت، خدمات ارزنده و فوق العاده و غير قابل توصيفی به تمدن اسلامی نموده‌‏اند،[2] ایرانیان بیش از هر ملت دیگر نیروهاى خود را در راه اسلام فداء کرده‌اند و بیش از هر ملت دیگر در این راه صمیمیت و اخلاص نشان داده‌اند. در این دو جهت هیچ ملتى به پاى ایرانیان نمى‌رسد، حتى خود ملت عرب که دین اسلام در میان آنان ظهور کرد.[3] هيچ ملتی به اندازه ایرانیان در نشر و اشاعه و ترويج و تبليغ اين‏ دين فعاليت نداشته است.[4] 
راجع به خدمات فراوان ایرانیان به اسلام زیاد سخن گفته مى‌شود، ایرانیان شاهکارهاى خود را در راه خدمت به اسلام به وجود آورده اند و جز نیروى عشق و ایمان نیروى دیگرى قادر نیست شاهکار خلق کند. در حقیقت این اسلام بود که استعداد ایرانىان را شکوفا کرد و در آنان روح تازه‌اى دمید و ایشان را به هیجان درآورد؛ اگر نه، چرا ایرانیان این همت را در راه کیش پیشین خویش بروز نداده‌اند؟[5] هیچ ملتى نسبت به هیچ دینى و آیینى این اندازه خدمت نکرده و صمیمیت به خرج نداده است.[6]

پی نوشت:
[1]. مرتضی مطهری، خدمات متقابل اسلام وایران ،مجموعه آثار جلد14، ص49
[2]. مرتضی مطهری،خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، انتشارات صدرا، چاپ شانزدهم1370،ص50
[3]. همان373
[4]. همان50
[5].همان 373
[6]. همان384