حقوق بشر! آزادی! عدالت! این‌ها واژگانی است که امروزه در اثر بمباران تبلیغاتی رسانه‌های وابسته، با شنیدن نام هخامنشیان به ذهن برخی از هم‌وطنان خطور می‌کند! لیکن ما در این نوشتار در پی آن نیستیم که این پندار را به نقد بکشیم، بلکه تنها می‌خواهیم نگاهی به رفتار شاهان هخامنشی با سران فتنه و لیدرهای اغتشاش بیاندازیم.

برخورد کورش هخامنشی با فتنه‌گران

طبق اسناد تاریخی، کورش دستور داده بود گوش‌های یک مُغ ایرانی به نام گئوماته (یا همان گئومات مُغ: Gaumata magus) را بریدند. به این اتهام که او قصد فتنه‌گری داشت.[1] همچنین، کورش در سارد (پایتخت لیدیا) دستور داد تمام کسانی را که در شورش و اغتشاش دست داشته‌اند را بازداشت کرده؛ به بردگی بگیرند.[2] کورش نه تنها با فتنه‌گران و اغتشاشگران اینگونه سخت برخورد می‌کرد، بلکه حکمی صادر کرده بود که در محافل دینی، همگان باید برای دوام حکومت او دعا کنند و هر کس از این دستور سرپیچی کند، به صلیب کشیده شود.[3]

برخورد داریوش هخامنشی با فتنه‌گران و اغتشاش‌گران

در 30 کیلومتری کرمانشاه، کتیبه‌ای وجود دارد به نام کتیبه بیستون، که در آن داریوش می‌گوید در مدت یک سال، 19 فتنه و اغتشاش در ایران رخ داد و او همه آن‌ها را سرکوب کرد (کتیبه بیستون، ستون چهارم) که مهم‌ترین این فتنه‌ها، در خراسان (پارت)، هیرکانیا (گرگان)، ماد (هگمتانه)، خوزستان، ارمنستان، بابل و... رخ داد.[4] برای نمونه در هگمتانه ماد، شخصی به نام فرَوَرتیش دست به آشوب و اغتشاش زد. داریوش هم دستور داد او را بازداشت کردند. سپس بینی، زبان و گوش‌ او را بریدند و بعد هم یک چشمش را از حدقه درآوردند. نهایتاً او را در ملأ عام به دار آویختند تا عبرتی برای سایر اغتشاش‌گران باشد.[5] در خوزستان نیز تعداد زیادی از مردم، به جرم اطاعت نکردن از حکومت مرکزی و به این اتهام که اهورامزدا را پرستش نمی‌کنند، قتل عام شدند.[6] طبق کتیبه بیستون، در ماجرای اغتشاش بابِل نیز سران فتنه اعدام و بسیاری از مردم حامیِ فتنه‌گران در رود فرات غرق شدند. نکته دیگر اینکه در متن بابِلی و آرامی کتیبه بیستون، تعداد کسانی که در این 19 فتنه به دستور داریوش کشته شدند، در حدود 500 هزار نفر بیان شده است که در نوع خود قابل توجه است.

برخورد اردشیر دوم، با برادرش کورش سوم که فتنه به پا کرده بود...

اردشیر دوم و کورش سوم، دو برادر بودند، از نسل کورش هخامنشی... کورش سوم علیه برادر، دست به اغتشاش و شورش زد. اردشیر دوم نیز برادر را کشت، سر از بدن او جدا کرد، سپس چنگ انداخت در موهای برادر و سر بریده او را به همه نشان داد. آنگاه دست او را برید تا عبرت شود برای هر کس که قصد فتنه و اغتشاش دارد.[7]

پی‌نوشت:

[1]. والتر هینتس، داریوش و ایرانیان، ترجمه پرویز رجبی، تهران: نشر ماهی، 1392، ص 448. (مشاهده اسکن از متن کتاب)
[2]. تاریخ هرودت، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، تهران: انتشارات اساطیر، 1389، ج1، ص 173-174، و نیز بنگرید به: Herodotus, with an English translation by A. D. Godley. Cambridge. Harvard University Press. 1920. Book 1, Chapter 156 : 2.
[3]. بنگرید به: ژوزفوس فلاویوس، روزگار باستانی یهود، کتاب 11، فصل 1، بخش 3.
 THE ANTIQUITIES OF THE JEWS, By Flavius Josephus, Translated by William Whiston, BOOK XI, CHAPTER 1 : 3 (مشاهده اسکن از متن کتاب)
[4]. بنگرید به: The Behistun inscription (translation), by L.W. King and R.C. Thompson, (The sculptures and inscription of Darius the Great on the rock of Behistun in Persia, 1907 London), by livius.org.
[5]. والتر هينتس، داريوش و ايرانيان، ترجمه پرويز رجبی، تهران: نشر ماهی، 1391. ص 315. (مشاهده اسکن از متن کتاب)
[6]. متن كامل كتيبه بيستون، خبرگزاری میراث فرهنگی، ۲۷ آوریل ۲۰۱۱، بازبینی‌شده در ۲۹ ژانویه ۲۰۱۴، ستون 5، بند 4-5. بنگريد به: The Behistun inscription (translation), by L.W. King and R.C. Thompson, (The sculptures and inscription of Darius the Great on the rock of Behistun in Persia, 1907 London), by livius.org,  Column 5, lines 1-17, Number 71-72.
همچنين بنگريد به: Ancient Greece: Social and Historical Documents from Archaic Times to the Death of Alexander, By Matthew Dillon, Lynda Garland, London & NewYork: Routledge, Taylor & Francis, Pp 360. و نيز بنگريد به: A Political History of the Achaemenid Empire, By M. A. Dandamaev, BRILL, 1989, pp 136
[7]. والتر هینتس، داریوش و ایرانیان، ترجمه پرویز رجبی، تهران: نشر ماهی، 1392، ص 463.