نکته اول: ابن حجر بسيارى از مردان و زنان را در شمار صحابه آورده كه از جمله آنها مختار بن عبيد ثقفى است. ابن حجر چنین می‌گوید: «مختار در سال نخست هجرت متولد شد، به همين خاطر ابن عبد البر او را در زمره صحابه ذكر كرده است؛ زيرا بر اساس گمان غالب بر ظن، او رسول خدا را ديده است.»[1] طبق این تعریف مختار یکی از صحابه است و به فتوای بزرگان اهل سنت تمام صحابه عادل هستند. قرطبى مفسر معروف اهل سنت درباره قداست صحابه مى‌نويسد: «همه صحابه عادل و از اولياى الهى و برگزيدگان او و برترين مردم بعد از انبيا و رسل اند. اين نظر، مذهب اهل سنت است و آنچه همه امامان اين امت به آن اعتقاد داشته‌اند!»[2] پس تا این‌جا ثابت شد که طبق این تعاریف مختار از صحابه است و طبق مبنای اهل سنت قابل احترام است.

نکته دوم: علاوه بر اين كه مختار از جمله صحابه است و طبق ديدگاه آنها صحابه مبرّى از همه اتهامات و نقص‌ها و عيب‌ها مى‌باشند، افراد ديگرى از صحابه نيز در لشكر مختار حاضر بوده‌اند و حتى پرچمدار او نيز بوده‌اند. ابن قتيبه بعد از اين كه اعتراف مى‌كند، ابو الطفيل صحابى بوده، مى‌نويسد: «ابو الطفيل كنانى همان ابو الطفيل عامر بن واثله است كه رسول خدا صلى الله عليه و سلم را ديده و او آخرين صحابه اى است كه از دنيا رفت. او بعد از سال صدسال  مرد و در تمام جنگ‌ها شركت داشت و پرچم دار مختار بود.[3] علماى اهل سنت در مورد مقام پرچمدار و آداب لشكر‌دارى گفته‌اند: «سزاوار است كه هر گروهى پرچمى داشته باشند كه به وسيله آنها شناخته‌ مى‌شوند، و به سوى آن باز مى‌گردند... و شايسته است كه صاحب پرچم، از شجاع‌ترين مردم و كارآزموده‌ترين آنها و جنگاور‌ترين آنها و از صبورترين اشخاص در مشكلات و مقابله با جنگاوران باشد؛ زيرا پرچم محلى است كه همه لشكر به دور آن گرد مى‌آيند و علامت اهل پرچم است.»[4]

نکته سوم: نماز خواندن صحابه پشت سر مختار یکی از دلائل مدح مختار توسط صحابه است. ابن حزم اندلسى، يكى از استوانه‌هاى علمى و پر آوازه اهل سنت است. وی در كتابش تصريح مى‌كند: «هيچ يكى از صحابه را نديدم كه پشت سر مختار بن عبيد نماز نخوانده باشد.»[5] اين سخن نشان‌ دهنده اين است كه صحابه مختار را مسلمان و عادل مى‌دانسته‌اند.

نکته چهارم: بعضی از بزرگان اهل سنت به صراحت از مختار به خوبی یاد می‌کنند. بلاذری از بزرگان اهل سنت چنین می‌گوید: «ابو صالح مى‌گويد: ابن عباس در باره مختار مى‌گفت: او خون ما را باز خواست كرد و قاتلان ما را كشت. و گفت:‌ ما مختار را بهتر مى‌شناسيم پس در باره او جز خوبى چيزى نگوييد. روايت شده است كه در نزد ابن عباس سخن از مختار به ميان آمد او گفت: درود فرشتگان گرامى نويسنده بر او باد.»[6] همچنين شعبى كه از دشمنان مختار است، خود مى‌گويد: «از شعبى روايت شده  كه گفت: در خواب ديدم مردانى از آسمان نازل شدند كه با خود شمشير داشتند، و به دنبال قاتلين حسين (عليه السلام) مى‌گشتند. مدتى نگذشت كه مختار قيام كرده و آنها را كشت، اين روايت را طبرانى نقل كرده است و سند آن حسن است.»[7] اين روايت نشان مى‌دهد كه مختار، تعبير مردان آسمانى ذكر شده در خواب شعبى است.

نتیجه: طبق این نقل‌های تاریخی مذکور، مختار شخصیتی قابل قبول است و کسی نمی‌تواند او را تکفیر کند.

پی‌نوشت:

[1]. العسقلاني الشافعي، لسان الميزان، ج6، ص6، تحقيق: دائرة المعرف النظامية - الهند، ناشر: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات - بيروت، الطبعة: الثالثة، 1406هـ – 1986م.
[2]. القرطبي، الجامع لأحكام القرآن، ج16، ص299، ناشر: دار الشعب – القاهرة.
[3]. ابن قتيبة، المعارف، ج1، ص99، تحقيق: دكتور ثروت عكاشة دار النشر: دار المعارف - القاهرة،
[4]. حازم بن صخر، تحرير الأحكام في تدبير أهل الإسلام، ج1، ص162، تحقيق: قدم له: الشيخ عبد الله بن زيد آل محمود، تحقيق ودراسة وتعليق: د. فؤاد عبد المنعم أحمد، دار النشر: دار الثقافة بتفويض من رئاسة المحاكم الشرعية بقطر  - قطر/ الدوحة، الطبعة: الثالثة 1408هـ -1988م  
[5]. إبن حزم الأندلسي، المحلي، ج4، ص214، تحقيق: لجنة إحياء التراث العربي، ناشر: دار الآفاق الجديدة - بيروت.
[6]. بلاذری، أنساب الأشراف ج 2 ص 371، طبق برنامه جامع الکبیر
[7]. الهيثمي، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، ج9، ص 195، ناشر: دار الريان للتراث/‏ دار الكتاب العربي - القاهرة، بيروت – 1407هـ.