پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ ازجمله مبنایی‌ترین آموزه‌های مسیحیان، آموزه فدا است. آنان بر این عقیده‌اند که مسیح آمد و خود را فدای انسان‌ها کرد تا آنان را از گناه نخستین برهاند و موجب نجات آنان گردد. به این بیان که مرگ مسیح بر صلیب در حقیقت فدیه و تاوانی بود که پرداخت شد تا بشریت از وضعیت گناه نخستین رهایی یابد. خداوند، زندانی (بشریت) را آزاد نمی‌کرد مگر اینکه فدیه‌ای دریافت می‌کرد و عیسی مسیح فدیه لازم را به خداوند پرداخت.[1] در برخی از بخش‌های کتاب مقدس نیز آیاتی که دلالت بر این اعتقاد کند، به چشم ‌می‌خورد. پولس دراین‌باره چنین آورده است: « او جان خود را در راه گناهان ما فدا کرد تا ما را از آن وضع گناه‌آلودمان آزاد سازد، و از ما قومی خاص برای خود به وجود آورد، قومی که دلی پاک داشته ، مشتاق خدمت به مردم باشند».[2]
در اندیشه اسلامی به صراحت مسئله قتل و صلیب تکذیب شده و مورد پذیرش نیست. مسلمانان بر این اعتقادند که مسیح هرگز کشته نشد و تنها کسی که شبیه وی بود، کشته شد. خداوند حکیم دراین‌باره می‌فرمایند: «وَ قَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسيحَ عيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَ ما قَتَلُوهُ وَ ما صَلَبُوهُ وَ لكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ وَ إِنَّ الَّذينَ اخْتَلَفُوا فيهِ لَفي‏ شَكٍّ مِنْهُ ما لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلاَّ اتِّباعَ الظَّنِّ وَ ما قَتَلُوهُ يَقيناً [نساء/157] و اين گفتارشان كه ما مسيح عيسى بن مريم را كشتيم، با اينكه فرستاده خدا بود ولى نه او را كشتند و نه به دار آويختند بلكه از ناحيه خدا امر بر آنان مشتبه شد و آن‌ها كه درباره وى اختلاف كردند هنوز هم درباره او در شك اند، اگر ادعاى علم مى‌‏كنند دروغ مى‏‌گويند، مدركى جز پيروى ظن ندارند و به‌یقین او را نكشته‌‏اند». دلالت این آیه به قدری روشن است که نیاز به مراجعه به هیچ تفسیری نیست. بدیهی است اثبات به صلیب نکشیده شدن مسیح، زیربنای بسیاری از اعتقادات مسیحیان را ویران خواهد کرد؛ بر این اساس مسیحیان کلام خداوند را در قرآن کریم نپذیرفته و می‌گویند این کتاب شما بوده و برای شما حجت هست نه برای ما.
حقیقت این است، در کتاب مقدس مسیحیان نیز شواهدی مبنی بر این وجود دارد که عیسی (علیه‌السلام) به صلیب کشیده نشده و شخصی که شبیه وی بوده به صلیب کشیده شده است. این شخص به‌احتمال‌قوی يهوداى اسخريوطى بود. وی به مسيح (علیه‌السلام) خيانت كرد و نقش جاسوس را ايفا نمود و مى‌‏گويند شباهت كاملى به مسيح (علیه‌السلام) داشت.[3] در اناجیل نیز دلایلی ذکرشده که شخص خائن همان یهودای اسخریوطی بوده است. در انجیل متی چنین آمده است که مسیح خود به خیانت یهودای اسخریوطی اشاره‌کرده و گفتگویی بین وی و یهودا رد و بدل شده است که بخشی از این گفتگو به این قرار است: «یهودا نیز که بعداً به او خیانت کرد، از او پرسید: استاد، آیا آن شخص منم؟ عیسی جواب داد: بلی، خودت گفتی!».[4] ممکن است شخصی مسیحی اشکال کند، خیانت یهودا را ما هم قبول داریم اما این مسئله چه ربطی به واقعه صلیب دارد؟ در حقیقت مسلمانان بر این عقیده‌اند که آن اشتباهی که قرآن از آن یادکرده است، به صلیب کشیده شدن یهودای اسخریوطی به جای مسیح بوده و مسیح هرگز به صلیب کشیده نشده و آموزه فدا از پایه بی‌بنیاد است. ازجمله دلایلی که بر به صلیب کشیده شدن یهودا به جای مسیح از کتاب مقدس می‌توان یافت، این است که سرنوشت یهودای اسخریوطی پس‌ازآن شب مبهم و نامعلوم است. متی در انجیل خود درباره وی چنین آورده است: «... پس او سکه‌ها را در خانه خدا ریخت و بیرون رفت و خود را با طناب خفه کرد».[5] پطرس در رساله خود در مورد یهودای اسخریوطی چنین آورده است: «... ولی با پولی که بابت خیانت خود گرفت، مزرعه‌ای خرید، در همان‌جا با سر سقوط کرد، از میان دو پاره شد و تمام روده‌هایش بیرون ریخت. خبر مرگ او فوری در شهر پیچید و مردم اسم آن زمین را مزرعه خون گذاشتند».[6] این همه اختلاف در نقل آیا حاکی از این مطلب نیست که مسئله یهودای اسخریوطی و سرنوشت او حتی در بین پولس و پطرس نیز اختلافی بوده است؟ راستی چرا این همه اختلاف وجود دارد؟ مزرعه خون کجا و خودکشی در گوشه‌ی عزلت کجا؟
یوحنا در انجیل خود به مطلبی اشاره می‌کند که آن هم جای تأمل و اندیشه است. وی در بین ماجرای صلیب این‌گونه می‌گوید: «وقتی عیسی این را می‌گفت یهودا نیز آنجا ایستاده بود. به محض اینکه گفت من خودم هستم، همه عقب عقب رفتند و بر زمین افتادند».[7] چرا همه روی زمین افتادند و فقط یهودا ایستاده بود؟ این برای آن است که قرار است اتفاقی بیفتد و دیگران نبینند. این یعنی قرار است که تشابهی صورت گیرد. متی در بیان شب آن واقعه چنین آورده است: «آنگاه عیسی بدیشان گفت، همه‌ی شما امشب درباره‌ی من لغزش می‌خورید چنانکه مکتوب است که شبان را می‌زنم و گوسفندان گله پراکنده می‌شوند».[8] شب دستگیری عیسی، او به حواریون می‌گوید که همه به من شک خواهید کرد؟ آنان به چه چیزی شک کردند؟ آیا به تعالیم عیسی؟ یا به خودش؟ و یا ...؟

پی‌نوشت:
[1]. مدخل فدا، معجم اللاهوت الکتابی، بیروت: انتشارات دارالمشرق.
[2]. ترجمه تفسیری کتاب مقدس، رساله تیطس 2: 14.
[3]. تفسير نمونه، مكارم شيرازى ناصر، دار الكتب الإسلامية، تهران:1374، ج 4، 202.
[4]. ترجمه تفسیری کتاب مقدس، متی 26: 25.
[5]. ترجمه تفسیری کتاب مقدس، متی 27: 3-5.
[6]. ترجمه تفسیری کتاب مقدس، اعمال رسولان 1: 16- 19.
[7]. ترجمه تفسیری کتاب مقدس، یوحنا 18: 5-6.
[8]. ترجمه قدیم کتاب مقدس، متی 26: 31.