پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ اعتقاد به توسل و شفاعت، از باورهای عامه مسلمین است که برگرفته از قرآن و سنت نبوی است. التزام به این اعتقاد با وجود دروغ‌پردازی‌هایی که تکفیری‌های مسلمان‌نما پیرامون آن صورت می‌دهند، نه تنها یک آموزه‌ی نابهنجار نیست، بلکه ریشه در وحی و عقل دارد. توسل و شفاعت -با وجود معانی مختلفی که پیرامون آن ارائه شده- به زبان ساده بدین معنی است که انسان، اعمال صالحِ خود را برای رسیدن به کمال، کافی نمی‌بیند، لذا دست به دامانِ یکی از اولیاء الهی می‌شود تا او برای وی دعا کرده؛ از او دستگیری کند.

موبدان زرتشتی در حال حاضر هرگونه اعتقاد به توسط و شفاعت را منکرند. هرچند در همین انکار هم دچار اختلافات شدیدی هستند. لکن ما در این نوشتار بر آن هستیم تا نشان دهیم که طبق متون مقدس زرتشتیان (به ویژه گاتها، که مشهور به کهن‌ترین بخش اوستا است)، اعتقاد به توسل و شفاعت امری روشن و مبرهن است که متأسفانه موبدانِ زرتشتی آن را مخفی می‌دارند، همانگونه که حقایق بسیاری را از حق‌جویان پنهان می‌کنند.

توسل وشفاعت‌جویی از فرشتگان بنا بر متن گاتها

در اَوستا، گاتها، هات 31 بند 4 می‌خوانیم: «هنگامی که از راستی (اشا) استغاثه نموده، مزدا و فرشتگانش به یاری خوانده شدند، از اشی و آرمیتی (یاوری طلب گردیده) پس آنگاه ای وهومن، به کشور جاودانی امیدوار توانم بود و از نیروی آن به دروغ ظفر توانیم یافت.» در این بند، سراینده گاتها از اَمشاسپَندان (که زرتشتیان آنان را معادل فرشتگان مقرّب می‌دانند) از قبیل وهومن (بهمن)، اشا، آرمیتی و... یاری خواسته می‌شود. فی الواقع به آنان توسل جسته می‌شود تا در راه هدف به مزداپرستان کمک کنند.[1] همچنین بنا بر هات 32، بند 2، شهریور (یا همان خشَثرَه وَئیریَه) و بنا بر هات 45، بند 9، اَشا واسطه فیض بین اهورامزدا و بندگان است.[2] اشا (اردیبهشت) نیز به عنوان یکی دیگر از فرشتگان مقرّب، نگهبان و پشتیبانِ بندگان شمرده شده است.[3] در هات 43، بند 1 نیز آمده است که فرشتگان همگی می‌توانند حاجت‌ها را برآورده کنند: «بنا به خواهش هر یک از اهورای حاجت‌برآورنده خواستارم که آرزوها را برآورده، هر یک را از توانایی و پایداری و قوه راستی برخوردار سازد. ای آرمیتی بهره‌ای از توانگری و سودی از زندگانی پاک منشی به من بخش.»[4]

بنا بر گاتها، انسان کامل می‌تواند مثل خدا شود...!

در هات 31 بند 16 می‌خوانیم: «از تو می‌پرسم اگر دانایی را به واسطه راست آرزوی برتری بخشیدن به خانمان و شهر و ده است (و اگر) می‌خواهد که مثل تو بشود ای مزدااهورا، کِی بِدان رسد و چگونه باید رفتار کند؟»[5] این بند به روشنی می‌گوید که انسان کامل می‌تواند "مثل" خدا شود، هرچند چنین تعلیمی غلوآمیز و دور از عقل و منطق است (چه اینکه انسان کامل، هرچند کامل باشد، باز هم انسان است. مخلوق است و در مقابل خالق، ضعیف و ناتوان است) لیکن چنین گفتاری در گاتها نشان می‌دهد که توسل و شفیع قرار دادنِ چنین انسانی می‌تواند سبب نیل به کمالات باشد و این گفتار، در فراتر از بحث توسل و شفاعت نیز موضوعیت خواهد داشت.

زرتشت، شفاعت می‌کند!

در هات 46، بند 17 آمده که زرتشت به جاماسب وعده می‌دهد که نزد اهورامزدا از تو (و دیگر ایمانداران) یاد می‌کنم: «ای جاماسب هُوُگوَه! در آنجا نزد اهورا از زیانتان سخن گویم، نه از سودتان. و از فرمانبرداری و از ستایش و اطاعتتان، نزد کسی که باهوش را از بی‌هوش می‌شناسد. نزد آن اهورامزدایی که راستی مشاور آگاه اوست.» و در بند بعدی وعده‌یِ یاد نمودن از پیروان نزد اهورامزدا می‌دهد.[6] این یاد کردن از پیروان چیزی جز همان شفاعت است؟ چرا زرتشت باید نزد اهورامزدا از پیروان خود یاد کند؟ جز اینکه لطف و مرحمت اهورامزدا را برای آنان جلب کند؟ این همان شفاعت است. پورداود (پدر اوستاشناسی ایران) هم دقیقا به همین نکته اشاره کرده و در توضیح بند مذکور می‌نویسد: «یعنی از فرشوشتر و برادر جاماسب، طوری به نزد اهورامزدا شفاعت خواهد شد که مورد رحم و عنایت شوند».[7]

پی‌نوشت:

[1]. ابراهیم پورداود، گاتها کهن‌ترین بخش اوستا، تهران: انتشارات اساطیر، 1378، ص 149.
[2]. همان، ص 161 و ص 211.
[3]. همان، ص 179 (هات 34، بند 7)
[4]. همان، ص 189.
[5]. همان، ص 155.
[6]. همان، ص 221.
[7]. همان، ص 221.