پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ تحقیق درباره باورهای اساسی شیعه در موضوع امامت، از مباحث مهمی است که با اصالت و اعتبار این باور در بین مذهب امامیه جریان دارد، و با مطالعه منابع اولیه می‌توان به این نتیجه رسید که خاستگاه دیدگاه کنونی شیعه درباره علم و عصمت ائمه معصومین (علیهم السلام) نشات گرفته از همین دیدگاه می‌باشد، لذا این دیدگاه همراه با استدلال عقلی و نقلی و با استناد به آیات و خصوصاً روایات صریح پیامبر باعث گردید که این حرکت فکری، و عقیدتی تقویت یابد. البته این جریان عقیدتی در میان اهل سنت بیشتر نمود پیدا کرده است، منتهی برای این‌که موافق با تشیع نباشند، لذا در جهت مخالف و به‌صورت معکوس سعی در جداسازی افکار خود نسبت به شیعه را دارند و با تعصب احادیث را طوری دیگر بیان و یا برداشت می‌کنند، اما از آن‌جایی که هیچ‌گاه خورشید پنهان نیست و حقیقت در همه‌جا پرتو افشانی می‌کند، اینان باید بپذیرند که ائمه هدی در همه جهات و حالات به مانند پیامبر هستند، چرا که علم و درایت و فضیلت و عصمت و... را از پیامبر اخذ کرده‌اند و جای هیچ انکاری نیست، و اگر نیم نگاهی به کتب اسلاف گذشته خود بیندازند، خواهند فهمید که آنان هم نتوانستند این موضوع را کتمان کنند و صریحاً به آن اقرار و اعتراف دارند.
از جمله اخباری که در عصمت ائمه از طرق اهل سنت وارد شده در کتاب ینابیع الموده از ابن عباس نقل شده که روایت نمود و گفت: «سمعت رسول الله صلی الله علیه و سلم یقول: انا و علی و الحسن و الحسین و تسعه من ولد الحسین مطهرون معصومون.[۱] شنیدم از رسول خدا که فرمود من و علی و حسن و حسین و نه نفر از اولاد حسین همگی پاک و پاکیزه و معصوم می‌باشند (یعنی از جمیع صغائر و کبائر و اخلاق رذیله)»، و هم‌چنین در روایتی دیگر از سلمان فارسی وارد شده که نقل می‌کند که رسول اکرم دست بر کتف حسین گذارد و فرمود: «انّه الامام بن الامام تسعه من صلبه ائمه ابرار امناء معصومون.[۲] به درستی‌که او امام پسر امام است و نه نفر از صلب او امامان و نیکوکاران و امناء با عصمت‌اند»، و یا باز روایتی از عمران بن حصین نقل شده که گفت: از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که به علی (علیه السلام) فرمود: «انت وارث علمی و انت الامام و الخلیفه یعدی تعلم الناس مالایعلمون و انت ابوسبطیّ و زوج ابنتی و من ذریتکم العتره الائمه المعصومین.[۳] تو وارث علم من هستی و تویی امام و خلیفه بعد از من، یاد می‌دهی به مردم چیزی که نمی‌دانند و تویی پدر دو دختر زاده من و شوهر دختر من و ذریه شما است عترت پاک و امامان با عصمت».
و یا این روایت وارده از زید بن ثابت که روایت نموده که آن حضرت فرمود: «و انّه لیخرج من صلب الحسین ائمه ابرار امناء معصومون قوّامون بالقسط.[۴] هر آینه بیرون می‌آید از صلب حسین امامان نیکوکار و امناء با عصمت و کارگذاران به عدل و داد». لذا ائمه معصومین معصوم هستند، طبق این روایات صریح از پیامبر اسلام، و این روایات به وفور در کتب اهل سنت وارد شده است، مثلاً فخررازی در کتاب تفسیر خود ذیل عبارت اولی الامر می‌گوید: اولی الامر باید معصوم از گناه باشند به شرطی که حکمشان منطبق بر احکام خدا باشد، بدون هیچ قید و شرطی، که البته مذهب امامیه می‌گویند باید معصوم از گناه باشند چه صغیره و چه کبیره، که این قول از معتقدات آنان است[۵].
پس این قبیل اخبار و روایات از طرق بزرگان اهل سنت بسیار فراوان رسیده و این چند نمونه از جهت شاهد مثال بود که از کتب آن‌ها ذکر گردید و صریح آیات قرآن هم می‌باشد که خداوند می‌فرماید: «إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِب عَنكمُ الرِّجْس أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطهِّرَكمْ تَطهِيراً.[احزاب/33] خداوند اراده فرموده است که هرگونه رجس و پلیدی را از شما اهل بیت برطرف کند و شما را پاک و مطهر گرداند.»
و هم‌چنین ائمه و جانشینان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) علاوه بر صفات اختصاصی مثل افضل و اورع و اکمل و اتقی و... بودن در میان مردم باید اعلم مردم هم باشند یعنی علم لدنی از ماکان و مایکون را خداوند در پیامبر به ودیعه گذاشته، اینان هم همان علم را داشته باشند و این میسّر نیست مگر این‌که از خود پیامبر منتقل و یا کسب کرده باشند، شیخ الاسلام جوینی در کتاب فرائد السمطین[۶] و ابونعیم اصفهانی در کتاب حلیه الاولیاء[۷] از برخی صحابه از جمله ابن عباس روایت می‌نماید که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: عترت من از طینت من آفریده شده‌اند و خدای متعال علم و فهم به ایشان کرامت فرموده، وای بر کسی‌که ایشان را تکذیب نماید. و هم‌چنین ابن ابی‌الحدید معتزلی در کتاب شرح نهج‌البلاغه از حذیفه بن اسید روایت می‌کند که رسول خدا بعد از اداء خطبه‌ای مفصّل و حمد و ثنای خداوند فرمود: «انّی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی... فلا تقدموهما فتهلکوا و لا تقصروا عنهم فتهلکوا و لاتعلموهم فانّهم اعلم منکم.[۸] من دو چیز گران‌بها در میان شما می‌گذارم که اگر به این دو چیز تمسک جویید، نجات پیدا می‌کنید، یکی قرآن و دیگری عترت من، بعد فرمود آگاه باشید و بر این دو سبقت نگیرید و تقصیر و کوتاهی نکنید از آن‌ها که هلاک خواهید شد، به آن‌ها یاد ندهید و تعلیم نکنید که آن‌ها از شما داناتر هستند».
و یا در کتاب سیره الصحابه از حذیفه روایت دیگری نقل شده که آن حضرت فرمود: «الائمه بعدی من عترتی عدد نقباء بنی اسرائیل تسعه من صلب الحسین اعطاهم الله علمی و فهمی...[۹] امامان بعد از من، عترت من هستند به عدد نقباء بنی اسرائیل (دوازده نفرند) نه نفر از صلب حسین هستند، اعطاء کرد خداوند به آن‌ها علم و فهم مرا؛ پس به آن‌ها یاد ندهید و تعلیم نکنید که آن‌ها اعلم از شما هستند، متابعت آنان کنید، چرا که آنان با حق و حق با آن‌ها می‌باشد.
نتیجه این‌که این مختصر دلائلی بود از بزرگان اهل سنت بر اثبات علم و عصمت ائمه اثنی عشر شیعه که نقل شد.

پی‌نوشت:
[۱]. ینابیع الموده، شیخ سلیمان قندوزی، منظمه الاوقاف و الشئون الخیریه، دار الاسوه، قمف ایران، ص۴۴۵ باب۷۷.
[۲]. فرائد السمطین، جوینی، دارالحبیب، قم، ایران، (۱۴۲۸ق)، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۲ ص۱۴۳.
[۳]. غایه المرام، بحرانی، موسسه التاریخ العربی، بیروت، لبنان، ج۱ ص۱۹۳.
[۴]. کفایه الاثر، علی بن محمد خزاز، موسسه نشر معارف اهل البیت، تحقیق عبداللطیف، (۱۳۱۴ق)، ص۹۸.
[۵]. تفسیر کبیر، فخررازی، دارالفکر، بیروت، لبنان، (۱۴۲۳ق)، ج۱۰ ص۱۴۴.
[۶]. فرائد السمطین، جوینی، دارالحبیب، قم، ایران، (۱۴۲۸ق)، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۲ ص۷۴.
[۷]. حلیه الاولیاء، ابونعیم اصفهانی، دارالفکر، بیروت، شارع عبد النور، ج۱ ص۸۶.
[۸]. صواعق المحرقه، ابن حجر هیثمی، موسسه الرساله، بیروت، طبعه الاولی، (۱۹۹۷ق)، ج۲ ۴۳۹.
[۹]. صور من سیر الصحابه، عبدالرحمن السیحیبانی، دار ابن حزیمه، ریاض، عربستان، چاپ دوم، (۱۴۱۴ق)، ص۳۴۳.