پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ از امتیازات مهم اسلام، عقلانیت، خردپذیری و بالاتر از آن خردپروری آموزه‌های آن است. خردپذیری آموزه‌های اسلام، از چنان وضوح و روشنی برخوردار است که قرآن مجید، آدمیان را به بررسی متفکرانه، هوشمندانه و انتخاب خردمندانه دین دعوت کرده و هر گونه تحمیل و اجبار و پذیرش کورکورانه دین را نهی می‌کند: «فَبَشِّرْ عِبادِ الَّذِینَ یسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ. [1] پس بشارت ده بندگانم را، آنان که به سخنان گوش فرا داده و برترین را بر می‌گزینند» و «لا إِکْراهَ فِی الدِّینِ قَدْ تَبَینَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَی»[2]؛ هیچ‌گونه تحمیل و اجبار در امر دین روا نیست؛ به خوبی راه هدایت از ضلالت روشن شد».
پروفسور لگن هاوزن [3] می‌گوید: «چیزی که در اسلام بیش از همه، برای من جاذبه داشت، این بود که چقدر این دین از پرسش‌های انسان استقبال می‌کند و همواره دعوت به تحقیقات بیشتر در تعالیم دین می‌کند». [4]
خانم مارگریت مارکوس (مریم جمیله) در این زمینه می‌نویسد: «پس از آنکه عقاید همه کیش‌های بزرگ را مورد بررسی قرار دادم، به این نتیجه رسیدم که به طور کلی مذهب‌های بزرگ یکی بودند؛ ولی به مرور زمان فاسد شده‌اند. بت‌پرستی، فکر تناسخ و اصول طبقه‌بندی در کیش هندویی سرایت کرد. صلح‌جویی مطلق و انزوا از مشخصات کیش بودایی شد. پرستش آبا و اجداد جزء عقاید کنفسیوسی، عقیده اصالت گناه و تثلیث و در نتیجه آن مفهوم خدایی مسیح و شفاعت به استناد مرگ ادعایی عیسی بر روی دار در مسیحیت، انحصارطلبی ملت برگزیده یهود و... نتیجه این انحرافات است.» [5] در ادامه سخن خانم مارکوس می‌توان ثنویت در آیین زرتشتی را نیز اشاره کرد که خود دارای نظرات بسیاری است. هرچند بپذیریم که در زمان خود زرتشت وحدانی گرایی بوده است و امروز هم قائل به وحدانی گرایی باشند، به هرحال در زمان‌هایی که در فاصله‌ی زمان امروز و زرتشت وجود دارد، بحث دوگانه پرستی خدای خیر و شر بیان شده است و در همین بین عده‌ای می‌خواهند مساله ثنویت گرایی را عادی جلوه دهند. خانم مارکوس در ادامه می‌گوید:«هیچ یک از این اندیشه‌هایی که مرا منزجر ساخته بود، در اسلام پیدا نمی‌شد؛ بلکه به صورت روزافزونی احساس می‌کردم که تنها اسلام آن مذهب اصیلی است که طهارت خود را حفظ کرده است. سایر مذهب‌ها فقط و فقط بعضی اجزای آن، مقرون با حقیقت است؛ ولی فقط اسلام است که تمام حقیقت را حفظ کرده است». [6]
در آیین زرتشت برخی از مطالب و محتواها وجود دارد که در آن اثری از خرد ورزی وجود ندارد؛ زرتشت گفت: زن دشتان (یعنی زنی که در زمان عادت ماهانه قرار دارد) بعد از قطع شدن خون باید کارهایی را انجام دهد تا از آلودگی پاک شود. از جمله: 1. باید سه گودال حفر کنند. در دو گودال زن باید خودش را با ادرار گاو بشوید و در گودال سوم خود را با آب بشوید 2. سپس باید 200 مورچه دانه کش را از بین ببرد. [7] کشتن خرفستران از جمله مورچه‌ها کفاره‌ی بسیاری از گناهان در دین زرتشتی است. بدین صورت که با کشتن مورچه‌ها، اهورامزدا از انسان راضی شده و گناهان را می‌بخشد. برای مثال در وندیدادِ اوستا، فرگرد چهاردهم، بند پنجم، کسی که یک سگ آبی را بکشد مرتکب گناهی بزرگ شده و برای آمرزیده شدن می‌بایستی کارهای بسیاری انجام دهد از جمله کشتن ده هزار مورچه‌ی دانه کش [8] و در فرگرد شانزدهم، بند دوازدهم آمده است که زن برای پاک شدن از عادت ماهانه باید دویست مورچه را بکشد. [9] همچنین در فرگرد هجدهم، بند هفتاد و سوم آمده است که اگر کسی با زن دشتان -حائض- نزدیکی کند، باید هزار مورچه دانه کش و دو هزار مورچه از انواع دیگر را بکشد تا کفاره‌ی گناهش شود. [10] بنابر متن پهلوی اردویرافنامه (با نام درستِ ارتاک ویراز نامگ) ارداویراف مقدس در بازدید از بهشت، روان برخی را در اوج شکوه و عظمت می‌بیند. سؤال می‌کند که این روان چه کسانی است؟ همراهانش پاسخ می‌دهند که این روان مردی است که خرفستران بسیاری را کشت. همچنین در بازدید از دوزخ روان مردی را می‌بیند که در دیگی رویین او را می‌پزند در حالی که پای راست او بیرون دیگ بوده، همراهان به او می گویند که همه‌ی تن این مرد گنهکار بوده جز پای راست او که با آن مورچه‌ها و دیگر انواع خرفستران را بسیار می‌کشت. [11]
از این قبیل مطالب در آیین زرتشت بسیار وجود دارد، هرچند امروزه جامعه زرتشتیان به دلیل عقلانیت حاکم بین مردم، این قبیل مطالب و حتی بعضی از کتابهای شان را جزو آیین زرتشت نمی‌دانند - کتاب وندیداد - و ادعا دارند که تنها متن باقی مانده و معتبر از زرتشت، گات‌ها هست، ولی زمانی که می‌خواهند برای  خود سندی را مطرح کنند، از دیگر متون اوستا غیر از گاتها نیز استفاده می‌کنند. خلاصه مطلب اینکه خردورزی در آیین زرتشت، به سانسور کردن و برداشتن متون این آیین ختم شده است.

پی‌نوشت:
[1]. زمر (39)، آیات 17و 18
[2]. بقره (2)، آیه 256.
[3]. M. (G) Legenhausen.
[4]. محمد، لگنهاوزن، «با پرسش زنده‌ام»، پرسمان (ماهنامه)، پیش شماره اول، خرداد 80، ص 5.
[5]. مارگریت، مارکوس، نقش اسلام در برابر غرب، ترجمه غلامرضا سعیدی، (تهران: شرکت سهامی انتشار، 1348)، ص 9.
[6]. همان
[7]. اوستا، گزارش دکتر دوستخواه، انتشارات مروارید، تهران، چاپ شانزدهم، نسخه انجمن زرتشتیان آلمان، ج 2 ص 838
[8]. همان، ج ۱ ص 818
[9]. همان، ج ۲، ص 838
[10]. همان، ج ۲، ص 860
[11]. ارداویرافنامه، به گزارش فیلیپ ژینیو، ترجمه: ژاله آموزگار، انجمن ایرانشناسی فرانسه، چاپ سوم، تهران ۱۳۸۶، ص ۵۹ و ۸۰-۸۱