ذكر مهنّا بن سنان و نسب طاهر جد او ـ رحمة اللّه عليه ـ:
هو السيد مهنّا بن سنان بن عبدالوهّاب بن نميلة بن محمّد بن ابراهيم بن عبدالوهّاب و تمامى اين جماعت هر كدام در عصر خود قاضى مدينه مشرفه بوده اند، ابن ابى عمارة مهنّا الا كبر بـن ابـى هـاشم داود بن امير شمس الدّين ابى احمد قاسم بن امير على عبيداللّه كه امارت و ريـاسـت داشـت در مـديـنـه در عـقـيـق . ابـن ابـى الحـسـن طـاهـر كه در حق او گفته اند عالم ، فـاضـل كـامـل ، جـامـع ، ورع ، زاهـد، صـالح ، عـابـد، تـقـى ، نـفـى ، مـيـمـون جـليـل القـدر عـظـيـم الشـاءن ، رفـيـع المـنزلة ، عالى الهمّة بوده به حدى كه فرزندان بـرادرش را ابـن اخـى طـاهـر مـى گـفـتند از ايشان است شريف ابومحمّد حسن بن محمّد يحيى النـّسـابـة كـه شـيـخ تلعكبرى از او روايت مى كند و در سنه سيصد و پنجاه و هشت وفات كرده و در منزل خود در بغداد در سوق العطش كه نام محله اى است مدفون شده . و شيخ مفيد رحمه اللّه در اوايل جوانيش او را درك كرده و از او اخذ نموده .
و بـيـايـد در ذكـر اولاد حـضـرت مـوسـى بـن جـعـفـر عـليـه السـلام در حـال احـمـد بـن مـوسى عليه السلام روايتى از شيخ مفيد از شريف مذكور، و سيد ضامن بن شـدقـم نـقـل كـرده اسـت كـه مـابـيـن ابـوالحـسـن طـاهـر و يـكـى از اهـل خـراسـان مـحـبـت و مـودت بـود و آن مـرد خـراسـانـى هـر سـال كـه بـه حـج مـشـرف مـى گـشت چون به مدينه مشرف مى شد بعد از زيارت حضرت رسـول خـدا و ائمـه هـدى عـليـهـم السلام به زيارت اين سيد مشرف مى شد و دويست دينار تـقـديـم آن جـناب مى نمود، و اين مستمرى شده بود براى آن سيد معظم تا آنكه بعضى از مـعـانـديـن بـه آن شـخـص خـراسـانـى گـفـتـنـد تـو مـال خـود را ضـايـع و در غـيـر مـحـل صـرف مـى نـمـايـى ؛ چـه ايـن سـيـد در غـيـر طـاعـت خـدا و رسـول آن را صـرف مـى نـمـايـد، آن شـخـص خـراسـانـى سـه سـال آن مـسـتـمـرى را قـطـع نـمـود. سـيـد بـزرگـوار دل شـكـسـتـه شد، جدش را در خواب ديد، به وى فرمود: غمناك مباش كه من امر كردم آن مرد خراسانى را كه آن وجه را هر ساله به تو بدهد و آنچه هم از تو فوت شده عوض آن را بـه تو بدهد و آن خراسانى نيز رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم را در خواب ديد كـه بـه وى فـرمـود: اى فـلان ! قبول كردى حرف دشمنان را در حق پسرم طاهر، قطع مكن صـله او را و بـده بـه او عـوض آنـچـه از تـو فـوت شـده در سـالهـاى قـبـل . آن مـرد بـيدار شد و با كمال مسرت و خوشحالى به مكه مشرف شد و در مدينه خدمت جـنـاب سـيـد رسـيـد و دسـت و پاى او را بوسيد و ششصد دينار و بعض هدايا تسليم سيد نـمـود. سـيد فرمود: خواب ديدى جدم رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم را كه تو را امـر بـه آن نـمـود؟ گـفـت : بـلى ! پـس خـود سـيـد خـواب خـود را نقل كرد، آن خراسانى ديگر باره دست و پاى او را بوسه داد و از او معذرت خواست . و آن سـيـد پـسـر عـالم فـاضـل و عـارف و ورع و زاهـد ابـوالحـسـن يـحـيـى نـسـّابـه اسـت . اول كسى كه جمع كرده كتابى در نسب آل ابوطالب .
( وَ كـانَ رَحـْمـَةُ اللّهُ عـارِفـا بـِاُصـوُلِ الْعـَرَبِ وَ فـُرُوعـِهـا حافِظَا لانْسابِها وَ وَقايِعَ الْحَرَمَيْنِ وَ اَخْبارِهاَ. )
در محرم سنه دويست و چهارده در عقيق مدينه به دنيا آمد و در سنه دويست و هفتاد و هفت در مكه وفـات كـرد و در نزديكى قبر خديجه كبرى عليهما السلام به خاك رفت . ابى محمّد حسن بـن ابـى الحـسـن جـعـفـر الحجة بن عبيداللّه الحسين الا صغر بن الا مام زين العابدين عليه السلام .
و بـالجـمـله ؛ سـيـد مـهـنـّاى مـذكـور عـلامـه فـقـيـه نـبـيـه مـحـقـق مـدقـق جـامـع فـضـائل و كـمـالات در نـهـايـت جـلالت قـدر و عـظـمـت شـاءن اسـت و صـاحـب مـسـائل مـدنـيـات اسـت و آن مـسـائلى اسـت كـه از آيـة اللّه عـلامـه حـلى رحـمـه اللّه سـؤ ال كـرده و عـلامـه جـواب داده و تـجـليـل بـسـيـار از او فـرمـوده از جـمـله در يـكى از اجوبه مسائل فرموده :
( اَلسَّيِّدُ الْكَبيرُ الْنَّقيبُ الْحَسيبُ النَّسيُب الْمُرَتَضى مُفْخَرُ الْسّادَةِ وَ زَيْنَ السِّيادَةِ مـَعـْدِنُ الْمـَجـْدِ وَ الْفـِخـارِ وَ الْحـِكـمَ وَ الا ثـارِ الْجـامـِعُ لِلِقـِسـْطِ الاَوفـى مـِنـْ فَضائل الاَخْلاقِ وَ السَّهْمِ الْمُعَلّى مِنْ طيبِ الاَعْراقِ مُزَيَّنُ ديوانِ الْقَضآءِ بِاِظْهارِ الْحَقِّ عَلَى الْحـُجَّةِ الْبـَيـْضـآءِ عـِنـْدَ تـَرافـُعِ الخـُصـَمـآءِ نـِجـْمُ الْمِلَّه وَالْحَقِّ وَالدِّينِ مُهَنَّا بْنِ سِنانِ الْحُسَيْنى الْقاطِنُ بِمَدينَةِ جَدِّهِ رَسُولِ اللّهِ صلى اللّه عليه و آله و سلم ، السّاكِنُ مَهْبِطَ وَحـىِ اللّهِ سـيَِّدُ الْقـُضـاةِ وَ الْحـُكـامِ بـَيـْنَ الْخاصِّ وَ الْعامِّ شَرَّفَ اَصْغَرَ خَدَمِهِ وَ اَقَلَّ خُدّامِهِ رَسائِلَ فِى ضِمْنِها مَسآئِلُ الى غير ذلك . ) (179)
روايـت مـى كـنـد سيد مهنّاى مذكور از علامه و فخرالمحققين و اجازه داده به شيخ شهيد رحمه اللّه . و سـيـد عـلى سـمـهـودى در ( جـواهـر العـقـديـن ) حـكـايـتـى از جـلالت او نـقـل كـرده شـبـيـه بـه حـكايت جدش سيد ابوالحسن طاهر كه شيخ ما در خاتمه ( مستدرك ) آن را نـقل فرموده و سيد ضامن بن شدقم مدنى در ( تحفه ) در ذكر سيد مهنّا بـن سـنـان گـفـتـه كـه والدم عـلى بـن حـسـيـن ذكـر كـرده در شـجـره انـسـاب اتصال نسب سادات بدلاء را كه در قرب كاشان از بلاد عجم مى باشند به سنان قاضى و ايشان در آنجا معروفند به ( وحاحده ) انتهى .
و حـمـوى در ( معجم ) گفته كه به عقيق مدينه منسوب است محمّد بن جعفر بن عبداللّه بن الحسين الا صغر معروف به ( عقيقى ) و او را عقب است و در اولاد او رياست بوده ، و از اولاد او اسـت احـمـد بـن حـسـيـن بن احمد بن على بن محمّد عقيقى ابوالقاسم كه از وجوه اشـراف بـوده ، در دمـشق وفات كرد، چهار روز مانده از جمادى الاولى سنه سيصد و هفتاد و هشت در باب صغير به خاك رفت . انتهى .(180)
و نيز از اولاد ابومحمّد حسن بن جعفر الحجة است :
سـيـد مـجـدالدّيـن ابـوالفـوارس مـحـمـّد بـن ابـى الحـسـن فـخـرالدّيـن عـلى عـالم فاضل اديب شاعر نسّابه ابن محمّد بن احمد بن على الا عرج بن سالم بن بركات بن ابى العـز مـحمّد بن ابى منصور الحسن نقيب الحائر ابن ابوالحسن على بن حسن بن محمّد المعمّر بن احمد الزائر بن على بن يحيى النسّابة ابن حسن بن جعفر الحجة .
و بـالجـمـله ؛ سـيـد مـجـدالديـن ابـوالفـوارس عـالم جـليـل القـدر بـوده و صـاحب ( تحفة الا زهار ) ثنا بليغى از او نموده و فرموده كه اسمش در حائر امام حسين عليه السلام و مساجد حلّه مرقوم است و اولاد او را بنوالفوارس مى گـويـنـد و او پدر سيد عالم جليل محقق مدقّق عميدالدّين عبدالمطلب بن محمّد است كه بسيار جـليـل القـدر و رفـيـع المـنـزلة اسـت و از مـشـايـخ شـيـخ شـهيد است و والده اش دختر شيخ سديدالدين والد علامه است .(181)
شيخ شهيد رحمه اللّه در اجازه ابن بجده (182) در حق او فرموده :
( عـَنْ عـِدَّةِ مـِنْ اَصـْحـابِنا مِنُْهمُ الْمَوْلى السَّيِّدُ الا مامُ الْمُرْتضى عَلَمُ الْهُدى شَيْخُ اَهْلِ الْبَيْتِ عَلَيْهِمُ السَّلامُ فى زَمانِهِ عَميدُ الْحَقِّ وَالدّينِ اَبُوعَبْدِاللّهِ عَبْدُ الْمُطَلِّب بِنُ الاَعْرَجِ الْحُسَيْنى طابَ اللّه ثَراهُ وَ جَعَلَ الْجَنَّةَ مَثْواهُ. )
مـصـنـفـات آن جـنـاب مـشـهـور اسـت و اكـثر آنها تعليقات و شروحى است بر جمله اى از كتب خـالويـش عـلامـه مـانـنـد ( مـنـيـة اللّبـيـب شـرح تـهـذيـب الا صـول ) (183)( كـنـزالفـوائد فـى حـلّ مشكلات القواعد ) و ( تـبـصـرة الطـّالبـيـن فـى شـرح نـهـج المـسـتـرشـديـن ) و ( شـرح مـبـادى الا صول ) الى غير ذلك .
ولادتـش شـب نـيـمـه شـعبان سنه ششصد و هشتاد و يك در حلّه ، وفاتش شب دهم شعبان سنه هـفـتـصـد و پـنـجـاه و شـش واقـع شـده و از ( مـجـمـوعـه شـيـخ شـهـيـد ) نـقـل شده كه فرمود در بغداد وفات كرده و جنازه اش را به مشهد مقدس ‍ اميرالمؤ منين عليه السلام نقل كردند.
( بـَعْدَ اَنْ صُلِّىِ عَلَيْهِ بِالْحِلَّةِ فِى يَوْمِ الثُّلثاءِ بِمَقامِ اَميرِالْمُؤْمِنينَ عليه السلام . )
روايـت مـى كـنـد از پـدر و جـدش و از دو خالش علامه و رضى الدّين على بن يوسف برادر عـلامـه و غـيـر ذلك و پـسـرش سـيـد جـمـال الديـن مـحـمـّد بـن عـبـدالمـطـلب عـالم جـليـل عـالى الهـمـّة رفـيـع القـدر و المـنـزلة در مـشـهـد غـروى بـه ظلم و ستم شهيد گشت .(184)
و در ( تحفة الازهار ) است كه آن جناب را در نجف اشرف به ظلم و عدوان آتش زدند و سـوزانـيـدنـد، و بـرادران عـمـيـدالديـن فـاضـل عـلامـه نـظـام الدّيـن عـبـدالحـمـيـد و فاضل علامه ضياءالدين عبداللّه و اولاد او نيز از فقها و علما مى باشند.(185) و در ( عمدة الطّالب ) به ايشان اشاره شده .(186)
و اما محمّد الجوانى بن عبداللّه الا عرج :
پـس مـنـسـوب اسـت بـه جـوانـيـه كه قريه اى است در نزديك مدينه كه منسوب است به آن عـلويـون بنو الجوانى كه از ايشان است ابوالحسن على بن ابراهيم بن محمّد بن الحسن بن محمّد الجوانى بن عبيداللّه الا عرج كه علماء رجال او را ذكر كرده اند و توثيق نموده اند و گـفـتـه انـد ثـقه و صحيح الحديث بوده و با حضرت امام رضا عليه السلام به خراسان رفته .
و لكـن احـقـر در رفـتـن او بـه خـراسـان بـا حـضـرت امـام رضـا عـليـه السـلام تـاءمـل دارم ؛ زيرا كه او زياده از صد سال بعد از حضرت امام رضا عليه السلام بوده ، بـه دليـل ايـنـكـه ابـوالفرج اصفهانى كه تايخ وفاتش در سنه سيصد و پنجاه و شش است از او سماع كرده و كتب او را از او نقل مى كند و شيخ تلعكبرى كه وفاتش سنه سيصد و هشتاد و پنج است از پسرش ابوالعباس احمد بن على بن ابراهيم جوّانى اجازه گرفته و از او روايـت مى كند و دعاى حريق را از او شنيده ، پس بسيار بعيد است كه على بن ابراهيم مذكور در سنه دويست هجرى با حضرت امام رضا عليه السلام به خراسان رفته باشد و آنـچـه بـه نـظـر احـقر مى رسد آن است كه محمّد جوانى كه جد جد على است با حضرت امام رضـا عـليـه السلام به خراسان رفته ، زيرا كه در روايت اسم جوانى برده نشده بلكه خبر اين است :
( عـَنْ اَبـى جـَعـْفـَرٍ مـَحـَمَّدِ بـْنِ عـيسى قال : كانَ الْجَوّانى خَرِجَ مَعَ اَبى الْحَسَنِ عليه السلام اِلى خُراسانَ وَ كانَ مِنْ قَرابَتِهِ. )
و مـراد از جـوانـى مـحـمـّد بـن عـبـيداللّه اعرج است و آنكه مراد على بن ابراهيم باشد ظاهرا اشـتـبـاه اسـت ؛ زيرا كه على مذكور ولادتش در مدينه شده و نشو و نماى او در كوفه و در كـوفـه وفـات كـرده و اگر جوانى به او بگويند به تبع جدش محمّد جوانى است واللّه العالم .
و مـحـتـمـل اسـت كـه او را پـسـرى بـوده عـلى نـام و او بـا حـضـرت هـمـراه بـوده چـنـانـكـه فـاضـل نـسـّابـه جـنـاب سـيـد ضـامـن بـن شـدقـم در ( تـحـفـة الا هـار ) در احـوال ابـى الحـسـن عـلى بـن مـحـمـّد جـوانـى بـن عـبـيـداللّه اعـرج گفته كه او سيدى بود جـليـل القـدر و عـظـيـم الشـاءن و رفـيـع المـنـزلة ، حـسـن الشـّمـائل ، جـم الفـضـائل ، عالم فاضل ، تقى نقى مبارك ، همراه حضرت امام رضا عليه السـلام بـود در طريق خراسان و از آن حضرت حديث روايت كرده و كثيرالعبادة بود، روزها روزه مـى گـرفـت و شـب را قـائم بـه عـبـادت بـود و در هـر روزى هـزار مـرتـبـه قل هو اللّه احد مى خواند. بعد از موتش يكى از اولادش او را در خواب ديد از حالش پرسيد گـفـت : جـايم در بهشت است به جهت تلاوت كردنم سوره اخلاص را؛ و او را مصنفات عديده جليله است در بيشتر علوم انتهى .
و نـيـز از اولاد محمّد جوانى است ابوعبداللّه محمّد بن الحسن بن عبداللّه بن الحسين بن محمّد بن الحسن بن محمّد جوانى ابن عبيداللّه الا عرج كه نجاشى فرموده ساكن طبرستان بود و فـقـيـه بـود و سـمـاع حـديـث كـرده و از مـصـنـفـات اوسـت ( كـتـاب ثـواب الا عمال ) .(187)
و امـا حـمـزة المـخـتـلس بـن عـبـيـداللّه الا عـرج پـس اعـقـاب او قـليـل اسـت ، و از اعقاب او است حسين بن محمدبن حمزة المختلس معروف به ( حرون ) كـه بعد از ايام يحيى بن عمر بن يحيى بن الحسين بن زيد بن الا مام زين العابدين عليه السـلام كـه گـذشـت ذكـر او، در سـنـه دويست و پنجاه و يك در كوفه خروج كرد. مستعين ، مزاحم بن خاقان را با لشكرى عظيم به حرب او فرستاد، چون عباسيين به كوفه نزديك شـدنـد حـسـيـن از راه ديـگر از كوفه بيرون شد و به سامراء رفت و با متعزّباللّه بيعت كـرد، و ايـن در ايـامـى بـود كـه مـستعين باللّه در بغداد بود و مردم سامراء با متعزّباللّه بيعت كرده بودند، و مدتى بر اين منوال بر حسين گذشت ديگرباره اراده خروج كرد، او را بـگرفتند و در محبس افكندند و تا سال دويست و شصت و هشت در زندان بود معتمد او را رها كـرد ديـگر باره در كوفه خروج كرد، در سنه دويست و شصت و نه او را بگرفتند و به نـزد ( موفق ) بردند، امر كرد او را در واسط حبس كردند و چندى در زندان بود تا وفات كرد.