وقتی مأمون به بغداد آمد، روزی به شکار می‌رفت. امام جواد (علیه‌السلام) در کناری ایستاده بود و کودکان مشغول بازی با دیدن مأمون فرار کردند، ولی امام بر جای خود ایستاد، مأمون پرسید: چه شد تو فرار نکردی؟ امام جواب داد: راه تنگ نبود، و مرتکب گناهی هم نشده‌ام، به خلیفه‌ی مسلمین هم حسن ظن دارم که او بی‌گناهان را آسیب نمی‌رساند. مأمون پرسید: اسمت چیست؟ فرمود: محمد بن علی الرضا هستم.
در برگشت از آن مسیر خلیفه از امام پرسید: در دست من چیست؟ امام فرمود: خدا با قدرت خود در دریا ماهیان ریزی آفریده، بازهای پادشاهان آن را شکار می‌کند و پادشاه آن را در کف می‌گیرد، سلاله‌ی اهل بیت پیامبر را با آن امتحان می‌کند. مأمون پس از مشاهده‌ی این وضع گفت: حقا که تو فرزند امام رضا هستی! سرانجام تصمیم گرفت، دختر خود «ام فضل» را به عقد او درآورد.
«بنی‌عباس» از شنیدن این قضیه به فغان آمدند؛ زیرا ترسیدند که امام جواد (علیه‌السلام) نیز مانند پدرش، ولی‌عهد گردد؛ مأمون گفت که امام جواد (علیه‌السلام) را به خاطر برتری در علم و دانش و حلم بر دانشمندان زمان، در حالی‌که کودکی بیش نیست انتخاب کرده است.
عباسیان نپذیرفتند و به یحیی بن أکثم وعده مال زیادی دادند که امام جواد (علیه‌السلام) را طوری سؤال‌پیچ کند که از پاسخ سؤالات باز ماند؛ نزد مأمون بازگشتند. مأمون دستور داد برای امام زیرانداز زیبایی پهن کنند و امام نشست، و «یحیی بن أکثم» مسائلی پرسید و امام به سؤالات وی به احسن وجه پاسخ داد؛ خلیفه امام را تحسین کرد گفت: اگر بخواهی تو هم می‌توانی از «یحیی» مسأله‌ای بپرسی؟
امام فرمود: چه می‌گویی درباره‌ی مردی که زنی را در روز به حرام نگاه کند، سپس بر او حلال گردید، ظهر حرام گردید، عصر حلال گردید، دم غروب حرام گشت، وقت عشاء حلال شد، نصفِ شب حرام شد، هنگام فجر حلال شد؟! «یحیی» گفت: نمی‌دانم.
فرمود: «این زنی است که کنیز مردی بوده، و بیگانه‌ای با شهوت نگاهش کرد؛ سپس او را خرید، ظهر آزادش کرد، سپس او را برای خود عقد کرد؛ غروب  ظهارش کرد، شب کفاره ظهار را داد، نیمه شب طلاقش داد، پس به او رجوع کرد.»
«مأمون» گفت: آیا دانستید آن‌چه را که نمی‌پذیرفتید؟ سپس در همان مجلس، «ام فضل» را به ازدواج امام جواد (علیه‌السلام) درآورد.
الصواعق المحرقه، ابن‌حجر هیثمی، ص559 و 560.
مقاله: «برتری امام جواد (علیه‌السلام) بر دانشمندان با سن کم، به اعتراف ابن‌حجر هیثمی»