پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از شبهاتی که در فضای مجازی منتشر شده، درباره خطاب امام صادق (علیه‌السلام) به منصور دوانیقی با لفظ امیرالمؤمنین است. از یکی از کتب شیعه آورده اند: «نامه‌هایی را نزد منصور دوانیقی آوردند که نشان می‌داد امام صادق (علیه‌السلام) مردم را به قیام فراخوانده است؛ منصور امام را احضار می‌کند و به ایشان می‌گوید از این ریش سفید و نَسَبت خجالت نمی‌کشی بین مردم و اولیاء جامعه تفرقه می‌اندازی؟ امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: نه به خدا ای امیرالمؤمنین! اینها دستخط من نیست؛ نامه‌های من نیست و این هم مهر من نیست. به اسم من نامه جعل کرده‌اند.»[1] برخی از این گزارش تاریخی سوء استفاده کرده و اعتراف امام صادق (علیه‌السلام) به مشروعیت حکومت منصور و عدم حقانیت امام را برداشت می‌کنند.

اما لقب امیرالمؤمنین طبق نظر شیعه، ازجمله القاب خاص حضرت علی (علیه‌السلام) است و شخص دیگری، حتی سایر ائمه (علیهم‌السلام) را به این لقب نمی‌خوانند؛ در مورد اختصاص این لقب به حضرت علی (علیه‌السلام) باید گفت، امیرمؤمنان در روایات شیعه معنای ویژه‌‏ای دارد كه آن معنا متضمن خلافت بلافصل است؛ با توجه به این معنا تنها شامل امام علی (علیه‌السلام) می‏‌شود، چون جز او كسی لایق این مقام نیست. لذا اگرچه دیگر ائمه (علیهم‌السلام) هدایتگر امت هستند و اطلاق هادی یا مهدی بر آنها بلا اشکال است، اما لقب امیرالمؤمنین به طور مطلق و به معنای جانشین بلافصل، اختصاص به امام علی (علیه‌السلام) خواهد داشت.
برخی علمای اهل سنت نیز این لقب را برای حضرت به کار برده و در آثار خود، ایشان را به این لقب خوانده‌اند[2] ولی مانند شیعه انحصار آن را در مورد شخص حضرت علی (علیه‌السلام) نمی‌دانند.

روایاتی در کتب فریقین به این لقب برای حضرت علی (علیه‌السلام) نقل شده که چند مورد آن ذکر می گردد:
از ابوهريره نقل شده است كه خدمت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) عرض شد: «ای رسول‌خدا! چه زمانی نبوت بر تو واجب گرديد؟ حضرت فرمود: قبل از اينكه خداوند آدم را خلق كند و در آن روح بدمد و نیز فرمود: زمانی كه خداوند ذريّه بنی‌آدم را از صلب بنی‌آدم گرفت، همگی آنان شهادت دادند بر خويشتن، در جواب جمله‌ای كه خداوند فرمود: آيا من پروردگار شما نيستم؟ ارواح همگی گفتند بله! پروردگار ما هستی. خداوند فرمود: من پروردگار شما، محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نبی شما و علی (علیه‌السلام) أمير شما است.»[3] و نيز نقل شده است: «علی (علیه‌السلام) زمانی اميرالمؤمنين ناميده شد كه آدم بين روح و جسد بود.»[4]

خوارزمی نقل می کند: «رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در خانه بود و سر در دامن دحيه كلبی گذارده بود، در همين حال علی وارد شد، چون دحيه‌ كلبی او را ديد بر وی سلام فرستاد. علی (عليه‌السلام) احوال پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را از او پرسيد: دحيه گفت: حال پيامبر خوب است، ای برادر پيامبر! آنگاه علی (عليه‌السلام) گفت: خداوند از جانب ما اهل بيت به تو پاداش نيك عطا فرمايد. دحيه گفت: من تو را دوست دارم و درباره تو مديحه‌ای دارم و آن اينكه تو اميرالمؤمنين هستی، روز قيامت پرچم احمد در دست توست و تو با پيروانت به سوی بهشت حركت می‌كنيد. هر كه به تو، دوستی ورزيد، رستگار گرديد و آنكه كمر به دشمنی تو بست، خسارت ديد. ای برگزيده خداوند! نزديك بيا و سر پسر عمويت را روی زانويت بگير كه تو از من بدو سزاوارتری. علی (عليه‌السلام) سر مبارك پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را در دامان گرفت. پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بيدار شد و پرسيد اين همهمه برای چه بود؟ علی ماجرا را برای پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) گفت. پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: اين دحيه كلبی نبود، بلكه جبريل بود كه تو را به نامی خواند كه خداوند تو را بدان خوانده بود.»[5]

در کتب شیعه هم روایات بسیاری نقل شده که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: «خداوند تعالی دستور داد قبل از وفاتم علی (علیه‌السلام) را امیرالمؤمنین بنامم.»[6] و حضرت به برخی از اصحاب دستور دادند تا علی (علیه‌السلام) را با لقب امیرالمؤمنین سلام کنند و ابوبکر و عمر از جمله آن اصحاب بودند.» [7]
برای امر به سلام کردن با لقب امیرالمؤمنین و اینکه کسی غیر حضرت علی (عليه‌السلام) به این لقب نامیده نمی‌شود و وجه تسمیه حضرت به این لقب، بابی به نام «ما امر به النبى من التسليم عليه بامرة المؤمنين وانه لا يسمى به غيره وعلة التسمية به.» در کتاب بحار الانوار احادیثی را جمع آوری کرده است.[8]

نکات این احادیث:
- اين لقب از ويژگیهاى حضرت على (علیه‌السلام) است و از طرف خدا و رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به  حضرت على (علیه‌السلام) اختصاص داده شده است.
- اسم و لقب‌هایی که از طرف خدای متعال تعیین و انتخاب شده، از روى حكمت است؛ خداوند عادل و حکیم است و در همه خلقت، فقط حضرت علی (علیه‌السلام) را شایسته این لقب دانسته است.
- این امر الهی برای همه اهل ایمان به تنهایی کافی است که تا قیامت پیشوای به حقّ خود را بشناسد.
- این لقب نیز همانند اصل خلافت از حضرت على (علیه‌السلام) غصب گردید.

پی‌نوشت:
[1]. مهج الدعوات و منهج العبادات، سيد بن طاووس، ص195.
[2]. «تصریح علمای اهل سنت بر لقب «امیرالمومنین» برای حضرت علی (علیه‌السلام)»
[3]. ینابیع المودة، قندوزی، دار الاسوة، ج2، ص280 و 248.
[4]. ینابیع المودة، قندوزی، دار الاسوة، ج2، ص279.
[5]. المناقب علی بن ابی طالب، خوارزمی، ص324.
[6]. بحار الانوار، علامه مجلسی، دار احیاء التراث العربی، ج37، ص335.
[7]. الارشاد، شیخ مفید، ج1، ص48.
بحار الانوار، علامه مجلسی، دار احیاء التراث العربی، ج37، ص335.
[8]. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج37، ص290.