پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ توسل یکی از اعتقادات مهم مسلمان است که ریشه در قرآن کریم و روایات صحیح منقول از اهل بیت (علیهم‌السلام) دارد و این عقیده، صرفِ نظر از دلیل قرآنی، از روایات صحیح شیعه و اهل سنت نیز قابل اثبات است.
مسئله توسل امروزه به یکی از مسائل اختلافی میان وهابیت و مذاهب اسلامی تبدیل شده است. بنا به شواهد تاریخی، اعتقاد به جواز و حلیت این مسأله در گذشته در میان قدمای مذاهب اسلامی اعم از شیعه و سنی، وجود داشت؛ لکن اختلاف‌ها از آن هنگام آغاز شد که فرقه‌ای موسوم به وهابیت در اسلام رخنه کرد و به تدریج با هدف قرار دادن اعتقادات اصیل مسلمانان و بدعت و شرک دانستن آن اعتقادات، شروع به قطع کردن پایه‌ها و ریشه‌های اسلام ناب کردند و عده‌ای را تحت تأثیر آراء خود قرار دادند. از جمله افراد متأثر از وهابیت "شریعت سنگلجی" است که یکی از سردمداران فرقه قرآنیون است.

بررسی آثار و آرای "شریعت سنگلجی" نشان از تأثیرپذیری فراوان او از آموزه‌های وهابیت دارد. این امر (تأثیرپذیری از وهابیت) مورد پذیرش موافقان و مخالفان اوست. مقایسه فهرست کتاب توحید عبادت (از آثار اصلی شریعت سنگلجی) با فهرست کتاب التوحید (تألیف محمد بن عبدالوهاب) همسانی قابل توجهی را نشان می‌دهد.
یکی از مفاهیم مورد اعتقاد شیعه که "شریعت سنگلجی" آن را مردود و کفر می‌شمارد، واسطه قرار دادن اهل بیت (علیهم السلام) و حاجت خواهی از آنان در زمینه دنیوی و اخروی است.
شریعت سنگلجی در کتاب توحید عبادت می‌نویسد: «پس هر که انبیاء و ائمه هدی (علیهم‌السلام) را واسطه قرار داده و از آنها رزق و حیات بخواهد و توکل بر آنها کند و از آنان جلب منفعت و دفع مضرت بخواهد، مانند آمرزش گناه و رفع بدبختی‌ها و سد حاجات و دفع فقر و فاقه، این شخص به نص قرآن کریم و اجماع امت سید المرسلین کافر است.»[1]
سنگلجی در بحث زیارت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و ائمه اطهار (علیهم السلام) به گونه‌ای دیگر توسل را مورد نقد قرار داده و بر این باور است که ائمه (علیهم‌السلام) هرگز به انسان دیگری توسل نجسته‌اند.[2]

نقد نظریه توسل سنگلجی:
بدیهی است که "توسل" از معارف اسلامی است که همواره مورد اتفاق مسلمانان بوده و اصالت آن به وسیله پشتوانه‌های قرآنی و روایی محرز گشته است.
حتی وهابیت نیز به دلیل غیر انکار بودن این مسئله (توسل) بر آن شده تا اقسامی از آن را بپذیرد.

چند نمونه از روایات توسل ائمه (علیهم السلام):
بعد از رحلت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌) امیرمؤمنان (علیه‌السلام) نخستین فرد از میان اهل بیت (علیهم‌السلام) بود که به آن حضرت توسل کرد؛ در حالی که هنوز بدن شریفش به خاک سپرده نشده بود. این مطلب در نهج‌البلاغه این گونه آمده است: «پدر و مادرم فدایت‌ ای پیامبر خدا! همانا با مرگ تو چیزی قطع شد که با مرگ دیگری قطع نگشت و آن نبوت و اخبار و آگاهی از آسمان بود. ... و تازه اینها در مصیبت تو کم بود، اما حیف نمی‌توان مرگ را باز گرداند و آن را دفع کرد. پدر و مادرم فدایت باد! ما را در پیشگاه پروردگارت یاد کن و ما را هرگز فراموش منما.»[3] این خطبه و توسل حضرت را علمای اهل سنت همانند: ابن ابی‌الحدید، عبدالرحمان زجاجی در دو کتابش، و ابن عبدالبر قرطبی نیز نقل کرده‌اند.[4]

پی‌نوشت:
[1]. کتاب توحید و عبادت، شریعت سنگلجی، ص145.
[2]. کتاب توحید و عبادت، شریعت سنگلجی، ص187-189.
[3]. شرح نهج البلاغه، خطبه 253.
[4]. قرطبی، ابن عبدالبر (متوفای ۴۶۳ه)، التمهید لما فی الموطا من المعانی والاسانید، ج۲، ص۱۶۲، تحقیق: مصطفی بن احمد علوی، ‌محمد عبدالکبیر بکری، وزارة عموم الاوقاف والشؤون الاسلامیة - المغرب – ۱۳۸۷ه. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.