متن مقاله
به اعتقاد اهل‌سنت، ايران در زمان خلافت عمر بن خطاب فتح شد و اين افتخاری است كه برای اين خليفه ياد می‌كنند و در كوی و برزن به درايت و شجاعت از او می‌پردازند و می‌گويند اگر او نبود ايرانيان امروز مسلمان نبودند، اما وقتی به كتب و مصادر و منابع فريقين مراجعه می‌كنيم، چيزی غير از آن را مشاهده می‌كنيم و اساساً چگونه او را فاتح ايران و شجاع در ميدان نبرد معرفی كرده‌اند، در حالی‌كه خودش اقرار به ترس در ميدان نبرد می‌كند و عاجز از تصميم‌گيری در لحظات حساس، به عنوان خليفه مسلمين است.
مثلاً هنگامی‌كه سپاهيان اسلام در آستانه شكست در ايران بودند، عمار ياسر، نامه‌ای را به عمر بن خطاب می‌نويسد و او را از خطری كه لشکريان اسلام را تهديد می‌كند، آگاه می‌سازد. عمر بن خطاب كه در مدينه بود و در هيچ‌يك از فتوحات، پای خود را از مدينه بيرون نگذاشته بود، به محض دريافت نامه و خواندن آن، چنان لرزه بر اندامش افتاد كه صدای به‌هم خوردن دندان‌هايش را اطرافيان او می‌شنيدند! (و اين است همان فاتح ايران، كه اهل‌سنت به او افتخار می‌كنند)
ابن اعثم كوفی (314 هـ.ق) در كتاب خود اين‌گونه حكايت می‌كند كه: «فلما ورد الكتاب علي عمر بن خطاب وقرأة و فهم ما فيه عليه الرعدة و النفضه حتي سمع المسلمون اطيط أضراسه ...[1] پس هنگامی‌كه نامه فرمانده سپاه اسلام در ايران به دست عمر بن خطاب رسيد و از مضامين و محتوای آن اطلاع يافت، چنان لرزه بر اندامش افتاد كه اطرافيان عمر بن خطاب صدای به‌هم خوردن دندان‌هايش را می‌شنيدند.»
و يا مثلاً علما و مفسران بزرگ اهل‌سنت ذيل آيه شريفه از قرآن كه خداوند می‌فرمايد: «إِنَّ الَّذِينَ تَوَلَّوْا مِنْكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّيْطَانُ بِبَعْضِ مَا كَسَبُوا ۖ وَلَقَدْ عَفَا اللَّهُ عَنْهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ حَلِيمٌ.[آل عمران/56] كسانی‌كه در روز روبرو شده دو جمعيت با يكديگر (جنگ احد) فرار كردند، شيطان آن‌ها را بر اثر بعضی از گناهانی كه مرتكب شده بودند، به لغزش انداخت و خداوند آن‌ها را بخشيد، خداوند آمرزيده و بردبار است.»
به نقل از عمر بن خطاب كه در جنگ احد از شدت ترس همانند بز كوهی به بالای كوه فرار كرده بود، اين طور نوشته‌اند: «... خطب عمر بن خطاب يوم الجمعه، فقرأ آل عمران، و كان يعجبه اذا خطب أن قرأها، فلمّا انتهي الي هذه الآية قال: لمّا كان يوم احدٍ فهزمنا مررت حتي صعدت الجبل، فلقد رأيتني أنزو كأنّني أروي.[2] عمر بن خطاب در خطبه روز جمعه، سوره آل‌عمران را تلاوت كرد، زمانی كه او به اين آيه رسيد، گفت: ‌در جنگ احد ما شكست خورديم، به همين جهت من پا به فرار گذاشتم و از كوه بالا رفتم، گويی كه مرا هم‌چون بز كوهی می‌ديدی ...»
در نتيجه اين مطالب مهم در كتب اهل‌سنت وارد شده است و تنها افتخار عمر بن خطاب در جنگ‌ها را اين دانسته كه در صف اول فراريان، همانند ابوبكر و عثمان و سعد و عقبه و ... نبوده كه بعد از چند روز به سپاه اسلام ملحق شدند، يا للعجب از اين سخن و استدلال!

پی‌نوشت:

[1]. الفتوح، ابن ابي اعثم كوفي، دار الاضواء، بيروت، لبنان، ج 2، ص 290.
[2]. جامع البيان ...، طبري، دار الفكر، بيروت، لبنان، ج 4، ص 144. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
المحرر الوجيز في تفسيره الكتاب العزيز، ابن عطيه اندلسي، ج 1، ص 529.
تفسير البحر المحيط، ابي حيال اندلسي، ج 3، ص 144.
جامع الاحاديث، سيوطي، ج 14، ص 144.
الدر المنثور، سيوطي، ج 2، ص 355.