پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ از مقدسات اهل سنت، خلفای راشدین هستند. اهل سنت به خلیفه اول و دوم عشق می‌ورزند و آنان را مانند پیامبر (صلی الله علیه و آله) دوست دارند. اهل سنت برای خلفای راشدین، فضایل و مناقبی قائل هستند و به همین جهت آنان را برتر از دیگران می‌دانند. یکی از دلایلی که اهل سنت، بر برتری خلیفه اول بر دیگران ارائه می‌کنند، نماز خواندن ابوبکر به جای پیامبر (صلی الله علیه و آله) در روزهای پایانی حیات ایشان است. کتب روایی اهل سنت، حدیث نماز ابوبکر را به تفصیل بیان کرده اند و این را دلالت بر برتری ابوبکر بر دیگران می دانند. آنان با این حدیث چنین القا می‌کنند که اگر پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌خواست پس از خود جانشینی تعیین کند، قطعا ابوبکر را انتخاب می‌کرد. در این نوشتار صرف نظر از بحث دلالی، فقط به بررسی سندی این حدیث می‌پردازیم، که آیا حقیقتا می‌توان از این حدیث فضیلت ابوبکر را اثبات کرد یا خیر؟
حدیث نماز ابوبکر به جای پیامبر (صلی الله علیه و آله) را همه کتابهای معتبر اهل سنت نقل کرده‌اند. در اینجا حدیث را به نقل از صحیح بخاری می‌آوریم.
«عایشه گفت: هنگامی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بیمار شد-همان بیماری که منجر به وفات آن حضرت شد-وقت نماز فرا رسید و اذان گفته شد. حضرت فرمود: به ابوبکر بگویید نماز جماعت را برای مردم به پا دارد. عرض شد: ابوبکر پیرمردی نازک دل است. وقتی در جایگاه شما بایستد نمی تواند پیش نماز شود. پیامبر (صلی الله علیه و آله) سخنش را دوباره تکرار کرد و  آنها دوباره همان مطلب را تکرار کردند. آن حضرت سخنش را برای بار سوم تکرار کرد و فرمود: شما همچون زنان مصر در عصر یوسف هستید به ابوبکر بگویید پیش نماز شود. پس ابوبکر برای نماز خارج شد. در این هنگام پیامبر (صلی الله علیه و آله) در خود احساس سبکی و آرامش کرد و در حالی که خمیده بود و به دو نفر تکیه کرده بود از منزل خارج شد. گویی می دیدیم که از درد پاهایش بر زمین کشیده می شود. پس از رسیدن آن حضرت به مسجد ابوبکر به عقب رفت و پیامبر(صلی الله علیه و آله) به او اشاره کرد که همان جا بایست سپس رسول خدا به موازات ابوبکر و در کتار او نشست. ابوبکر نمازش را با اقتدا به پیامبر(صلی الله علیه و آله) خواند و مردم نیز به ابوبکر اقتدا کردند.»[1]
منبع اصلی این روایات عایشه است و این روایت از 9 طریق به عایشه نقل شده است و دیگران از او نقل کرده‌اند. برخی از این نقل‌ها مرسل است که ارزش سندی ندارد و اما برخی از روایات که سندی متصل دارد، نیز از نظر سندی معتبر نیست، چرا که در سند همه احادیث، افراد ضعیفی وجود دارند. چون طرق احادیث نقل شده از عایشه، به افراد ذیل منتهی می شوند. اسود بن یزید نخعی، عروه بن زبیر عوام، عبیدالله بن عبدالله بن عتبه بن مسعود، مسروق بن اجدع. همه این طرق، مورد طعن، قدح و تضعیف قرار گرفته‌اند. به گونه‌ای که روایت آنها از اعتبار و احتجاج ساقط شده است.[2] برای اطلاع بیشتر به کتاب «چگونگی نماز ابوبکر به جای رسول خدا» تألیف آیت الله سید علی میلانی مراجعه کنید. ایشان به صورت مفصل این حدیث را نقل کرده و به نقد سندی و دلالی آن پرداخته است.

نویسنده: مجتبی محیطی

پی‌نوشت:

[1]. «لَمَّا مَرِضَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَرَضَهُ الَّذِي مَاتَ فِيهِ، فَحَضَرَتِ الصَّلاَةُ، فَأُذِّنَ فَقَالَ: «مُرُوا أَبَا بَكْرٍ فَلْيُصَلِّ بِالنَّاسِ» فَقِيلَ لَهُ: إِنَّ أَبَا بَكْرٍ رَجُلٌ أَسِيفٌ إِذَا قَامَ فِي مَقَامِكَ لَمْ يَسْتَطِعْ أَنْ يُصَلِّيَ بِالنَّاسِ، وَأَعَادَ فَأَعَادُوا لَهُ، فَأَعَادَ الثَّالِثَة...» بخارى، محمّد، صحيح البخاري، تحقيق: محمد زهير بن ناصر، دار طوق النجاة، چاپ اوّل، 1422ق، ج1، ص236، ح633؛ صحیح بخاری، ج1، ص241، ح651.
[2]. میلانی، سیدعلی، سلسله پژوهش های اعتقادی11، «چگونگی نماز ابوبکر به جای رسول خدا؟»، مرکزحقایق اسلامی، قم1389ش، ص81.