پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ مسئله ظهور منجی یکی از بحث‌های چالش برانگیز در اعتقادات مذهبی به‌شمار می‌رود که ادیان مختلف و حتی فرق مختلف اسلامی نیز نسبت به وقوع آن سخنان بسیاری را بیان داشته و هر کدام نیز به گونه‌ای از نظر و طرز فکر خویش دفاع می‌کنند. اما مسلماً طریق حقیقت و صراط مستقیم فقط یک راه داشته که باید آن را از طریق کسانی به‌دست آورد که تناقضی در کلامشان نیست و مصون از خطا و اشتباه هستند؛ طرفداران احمد الحسن (مدعی دروغین یمانی که در عراق فعالیت بسیاری دارد) و به تازگی سر برآورده‌اند، عقاید انحرافی خود را در مسئله امام زمان (عج) از روایات ضعیف استفاده می‌کنند و علم رجال که در مقام اعتبارسنجی اسناد روایات است، بدعت می‌دانند و ارزشی برای آن قائل نیستند؛ ما نیز می‌توانیم در پاسخ آنان با استفاده از همین سخن واهی، آنان را در احتجاج محکوم کرده، و از روایات ضعیف استفاده کنیم؛ مثلاً به این روایات توجه کنید:

الف) در روایتی شگفت از پیشوای مذهب شیعه‌ی اثناعشری، امام جعفر صادق (علیه السّلام)، ظهور بسیاری از جریانات منحرف پیش از ظهور، خبر داده شده است؛ آن حضرت در بخشی از این حدیث طولانی و مفصل می‌فرماید: «غیبت قائم ما مورد انکار امت، واقع می‌گردد؛ یکی بدون آگاهی می‌گوید: امام اصلاً متولد نشده، دیگری می‌گوید: به‌دنیا آمده و از دنیا رفته، دیگری اصل موضوع را منکر شده و می‌گوید: امام یازدهم اصلاً اولاد نداشته است. دیگری به‌واسطه گفتارش ایجاد تفرقه می‌کند و از دوازده امام تجاوز نموده و آن‌ها را سیزده یا زیادتر می‌داند و دیگری خدا را عصیان ورزیده، می‌گوید: روح قائم در بدن شخص دیگری سخن می‌گوید.»[1]

ب) جالب‌تر آن‌که در روایات دیگر، اشاره به خروج فردی از بصره شده که اهل بیت (علیهم السّلام) از وی برائت جسته و او را به‌عنوان دجال بصره معرفی کرده‌اند؛ چنان‌که امیرمؤمنان (علیه السّلام) در کوفه خطبه‌ای ایراد کرده و فرمود: «ای مردم پس از من آرام باشید و از گروه کوچکی از آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) بر حذر باشید که از آنان کسانی خروج می‌کنند، ولی به علت مخالفت با امر من و پشت پا زدن به عهد من، به مقصود خود نخواهند رسید و برخی از اولاد حسین (علیه السّلام) برای کمک به امیّه ظهور می‌کنند و بلاء، مردم را فرا خواهد گرفت و خدا بهترین خلق را مبتلا خواهد کرد، تا آن‌که خوبان از بدان ممتاز شوند؛ مردم از یکدیگر بیزاری جویند؛ این بلاء، طولانی خواهد شد تا آن‌که خدا به‌وسیله‌ی مردی از آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) برای آن‌ها فرجی مرحمت کند و هر کس از فرزندان من پیش از ظهور مهدی خروج کند، به غیر عمل من و به غیر رفتار من عمل و رفتار کرده و کشته خواهد شد. از دو دجّال از فرزندان حضرت فاطمه (علیها السّلام) بر حذر باشید؛ چرا که از اولاد او دو دجّال به‌وجود می‌آید و دجّالی هم از بصره خروج می‌کند، که از نسل من نیست و او مقدمه‌ی همه دجّال‌هاست.»[2]

ج) هم‌چنین این پیش‌بینی و پیش‌گویی امام صادق (علیه السّلام) می‌تواند تیر خلاصی باشد، بر ادعاهای احمد البصری که اشاره به این موضوع دارد، که اساساً از بصره یاری کننده‌ای برای حضرت نخواهد بود. به‌عنوان نمونه روایت زیر: «امام صادق (علیه السّلام) فرمود: یاران ما از غیر شما (مردم کوفه) هستند، تنها پنجاه نفر از شما به یاری قائم ما می‌آیند و هیچ شهری وجود نخواهد داشت، مگر آن‌که تعدادی از مردمان آن‌جا از یاران امام خواهند بود، جز مردم بصره که هیچ‌یک از آنان به یاری امام نمی‌آیند.»[3]

روایاتی که در بالا آمده از نظر سند ضعیف هستند، اما در مقام بحث با این گروه کاملاً به‌جاست؛ چرا که اگر بگویند روایت ضعیف است، باید برای اثبات ضعف آن به علم رجال تمسک جویند و در آن صورت اساس استدلال‌های خودشان که بر اساس روایات ضعیف و جعلی بنا شده، بر باد خواهد رفت و اگر روایات ضعیف را بپذیرند، باز هم با همین روایات ضعیف، باطل بودن خود را پذیرفته‌اند.

پی‌نوشت:

[1]. عن سدیر الصّیرفیّ قال: دخلت أنا والمفضّل بن عمر و أبو بصیر و أبان بن تغلب علی مولانا أبی عبدالله جعفر بن محمّد... کذلک غیبة القائم فإنّ الأمّة تنکرها لطولها فمن قائل بغیر هدی بأنّه لم یولد و قائل یقول إنّه ولد و مات و قائل یکفر بقوله ذنّ حادی عشرنا کان عقیما و قائل یمرق بقوله إنّه یتعدّی إلی ثالث عشر فصاعدا و قائل یعصی الله عزّوجلّ بقوله إنّ روح القائم ینطق ف هیکل غیره. الغیبة، شیخ طوسی، مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم، ص 167.
[2]. ن... یا أيها الناس الزموا الارض من بعدي و اياكم و الشذّاذ من آل محمد فإنه يخرج شذاذ آل محمد فلا يرون ما يحبون لعصيانهم أمري و نبذهم عهدي و تخرج راية من ولد الحسين تظهر بالكوفة بدعامة أمية و يشمل الناس البلاء و يبتلى اللّه خير الخلق حتى يميز الخبيث من الطيب و يتبرأ الناس بعضهم من بعض و يطول ذلك حتى يفرج اللّه عنهم برجل من آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و من خرج من ولدي فعمل بغير عملي و سار بغير سيرتي فأنا منه برى‏ء و كل من خرج من ولدي قبل المهدي علیه السلام فانما هو جزور و ايام و الدجالين من ولد فاطمة فان من ولد فاطمه دجالين، و يخرج دجال من دجلة البصرة و ليس مني و هو مقدمة الدجالين كلهم. التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن، سید بن طاووس، باب 36، ص 248، ح 362.
[3]. «عن جعفر بن محمّد (علیهما السّلام) أنّه قال لقوم من أهل الکوفة: أنصارنا غیرکم ما یقوم مع قائمنا من أهل الکوفة إلّا خمسون رجلا و ما من بلدة إلّا و معه منهم طائفة إلّا أهل البصرة فإنّه لا یخرج معه منهم إنسان.» شرح الأخبار، القاضی النعمان المغربی، جماعة المدرسین، قم، ج 3، ص 366.