پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در میان علامت‌های حتمی قبل از ظهور امام زمان (عجل‌الله‌فرجه)، ندا یا صیحه آسمانی جایگاه ویژه‌ای دارد؛ زیرا ده‌ها حدیث درباره آن به ما رسیده است؛ در روایات آمده که آیه 4 سوره شعراء نیز بر آن دلالت دارد و نیز در توقیع آخر برای نایب چهارم (علی بن محمد سمری) مطرح شده و ظهور حضرت مهدی (عجل‌الله‌فرجه)، منوط به خروج سفیانی و صیحه آسمانی شده است.
این صیحه، از بارزترین نشانه‌ها و واضح‌ترین علائم و قوی‌ترین برهان‌ها بر ظهور حضرت مهدی (عجل‌الله‌فرجه) محسوب می‌شود و به منزله اعتراف آسمان به مشروعیت قیام حضرت و اثبات حقیقتی است که قرآن کریم و پیامبر بزرگوار و خاندان پیامبر ‌(علیهم‌السلام) به آن خبر داده‌اند.

احادیث صراحت دارند در اینکه ندای آسمانی از جبرئیل است و بدیهی است که مراد از آن، صدای رعد و توپ و موشک (دست‌ساز بشر) نیست؛ بلکه سخنی است که معنایش واضح و نزد همه مردم قابل فهم است.
در روایتی از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده که فرمودند: «آن را هر قومی‌ به زبان خود خواهند شنید.»[1]
از این سخن برداشت می‌شود که این ندا به نحو اعجاز آمیز اتفاق می‌افتد و کاملاً مشخص است و حقانیت آن روشن است.

در احادیثی که در مورد زمان این صیحه آمده، آن را در آخر شب یا ابتدای روز دانسته و در برخی روایات، آن شب را در شب جمعه بیست و سوم ماه رمضان دانسته است.[2]
و در برخی روایات از ندای دیگری در آخر همان روز توسط شیطان خبر داده‌اند؛ از امام باقر (علیه‌السلام) نقل شده که فرمودند: «ندا دهنده‌ای از آسمان به نام قائم، ندا در می‌دهد و هر که در مشرق و در مغرب است آن را می‌شنود. خوابیده‌ای باقی نمی‌ماند مگر آن‌که بیدار می‌شود و ایستاده‌ای نیست، مگر این‌که می‌نشیند و نشسته‌ای نیست، مگر آنکه (از شدت ترس) بر روی دو پای خود می‌ایستد. پس خدا رحمت کند آن کس را که از این صدا عبرت گیرد و جواب دهد؛ پس این صدای اول، صدای جبرئیل است.» سپس فرمودند: «صدا در ماه رمضان در شب جمعه و در شب بیست و سوم خواهد بود. پس در آن شک نکنید. آن را بشنوید و اطاعت کنید. در پایان روز صدای ابلیس ملعون است که ندا در می‌دهد آگاه باشید! فلان کس مظلوم کشته شد. (در برخی احادیث آمده عثمان یا عثمان بن عنبسه) می‌خواهد با این صدا مردم را به تردید افکنده و آزمایششان کند؛ چه بسیار افراد مردّد و متحیّری که جنهمی‌ می‌شوند! پس اگر صدا را در ماه رمضان شنیدید در آن تردید نکنید، زیرا که صدای جبرئیل است و نشانه آن این است که او به نام قائم و پدرش ندا درمی‌دهد؛ به نوعی که دوشیزه در خانه نیز در پشت پرده آن صدا را می‌شنود و پدر و برادرش را به بیرون رفتن (ملحق شدن به حضرت مهدی (عجل‌الله‌فرجه)) تشویق می‌کند.»
آن‌گاه فرمودند: «ناگزير و بدون شك قبل از خروج قائم (عجل‌الله‌فرجه) اين دو صدا برخواهد خاست: صدائى از آسمان و آن آواى جبرئيل است، به نام صاحب اين امر و نام پدرش و صداى دومين از زمين بر مى‌خيزد و آن آواى ابليس لعين است كه ندا مى‌كند به نام فلانى كه او مظلومانه كشته شد، و مرادش از آن ايجاد فتنه است، پس صداى نخستين را پيروى كنيد و بپرهيزيد از صداى دوم كه بدان دچار گرفتارى شويد.»[3]

به هر حال ندای آسمانی وجودش حتمی است اگر چه محتوای آن در روایات با اختلاف اندکی آمده است، اما آثار آن یکی است و چنان روشن است که اگر در هر موردی اشکال و تردید وارد کنند، در این باره نمی‌توانند و همگان خواهند شنید.[4]
در روایتی از امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) نقل شده است که در آیه «إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِم مِّن السَّمَاء آیَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِینَ [شعراء/4] اگر ما اراده کنیم، از آسمان بر آنان آیه‌ای نازل می‌کنیم که گردنهایشان در برابر آن خاضع گردد!» به وحشتی در ماه رمضان اشاره شده است.[5]

در روایتی نیز سفارش شده است  که پس از این‌که صیحه را شنیدید، سجده کنید و بگویید (سبحان القدّوس، سبحان القدّوس، ربّنا القدّوس) (منزه است مقدس؛ پروردگار ما مقدس است) که اگر کسی چنین کند، نجات می‌یابد و کسی‌که انجام ندهد (مقابله کند)، هلاک می‌شود.[6]
از امام صادق (علیه‌السلام) سؤال شد، چه کسانی به ندای اول و چه کسانی به ندای دوم پاسخ می‌دهند؟ حضرت فرمودند: کسی آن را تصدیق می‌کند که از قبل به آن ایمان آورده باشد؛ سپس این آیه را تلاوت فرمودند: «أَفَمَنْ یَهْدی إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ یُتَّبَعَ أَمَّنْ لایَهِدِّی إِلاَّ أَنْ یُهْدى فَما لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُون [یونس/35] آیا کسى که هدایت به سوى حق مى کند براى پیروى شایسته تر است، یا آن کس که خود هدایت نمى شود مگر هدایتش کنند؟ شما را چه مى شود، چگونه داورى مى کنید؟»[7]

پی‌نوشت:
[1]. شیخ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین، ج2، ص۶۵1. «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: يُنَادِي مُنَادٍ بِاسْمِ الْقَائِمِ ع قُلْتُ خَاصٌّ أَوْ عَامٌّ قَالَ عَامٌّ يَسْمَعُ كُلُّ قَوْمٍ بِلِسَانِهِمْ قُلْتُ فَمَنْ يُخَالِفُ الْقَائِمَ ع وَ قَدْ نُودِيَ بِاسْمِهِ قَالَ لَا يَدَعُهُمْ إِبْلِيسُ حَتَّى يُنَادِيَ فِي آخِرِ اللَّيْلِ‌ وَ يُشَكِّكَ النَّاسَ.»
[2]. شیخ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین، ج2، ص۶۵۰. «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الصَّيْحَةُ الَّتِي فِي شَهْرِ رَمَضَانَ تَكُونُ لَيْلَةَ الْجُمُعَةِ لِثَلَاثٍ وَ عِشْرِينَ مَضَيْنَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ.»
[3]. نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبة، ص۲۵۴، ح۱۳. «الصَّيْحَةُ لَا تَكُونُ إِلَّا فِي شَهْرِ رَمَضَانَ لِأَنَّ شَهْرَ رَمَضَانَ شَهْرُ اللَّهِ وَ الصَّيْحَةُ فِيهِ هِيَ صَيْحَةُ جَبْرَئِيلَ ع إِلَى هَذَا الْخَلْقِ ثُمَّ قَالَ يُنَادِي مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِ الْقَائِمِ ع فَيَسْمَعُ مَنْ بِالْمَشْرِقِ وَ مَنْ بِالْمَغْرِبِ لَا يَبْقَى رَاقِدٌ إِلَّا اسْتَيْقَظَ وَ لَا قَائِمٌ إِلَّا قَعَدَ وَ لَا قَاعِدٌ إِلَّا قَامَ عَلَى رِجْلَيْهِ فَزِعاً مِنْ ذَلِكَ الصَّوْتِ فَرَحِمَ اللَّهُ مَنِ اعْتَبَرَ بِذَلِكَ الصَّوْتِ فَأَجَابَ فَإِنَّ الصَّوْتَ الْأَوَّلَ هُوَ صَوْتُ جَبْرَئِيلَ الرُّوحِ الْأَمِينِ ع ثُمَّ قَالَ ع يَكُونُ الصَّوْتُ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فِي لَيْلَةِ جُمُعَةٍ لَيْلَةِ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِينَ فَلَا تَشُكُّوا فِي ذَلِكَ وَ اسْمَعُوا وَ أَطِيعُوا وَ فِي آخِرِ النَّهَارِ صَوْتُ الْمَلْعُونِ إِبْلِيسَ يُنَادِي أَلَا إِنَّ فُلَاناً قُتِلَ مَظْلُوماً لِيُشَكِّكَ النَّاسَ وَ يَفْتِنَهُمْ فَكَمْ فِي ذَلِكَ الْيَوْمِ مِنْ شَاكٍّ مُتَحَيِّرٍ قَدْ هَوَى فِي النَّارِ فَإِذَا سَمِعْتُمُ الصَّوْتَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فَلَا تَشُكُّوا فِيهِ أَنَّهُ صَوْتُ جَبْرَئِيلَ وَ عَلَامَةُ ذَلِكَ أَنَّهُ يُنَادِي بِاسْمِ الْقَائِمِ وَ اسْمِ أَبِيهِ حَتَّى تَسْمَعَهُ الْعَذْرَاءُ فِي خِدْرِهَا فَتُحَرِّضُ أَبَاهَا وَ أَخَاهَا عَلَى الْخُرُوجِ وَ قَالَ لَا بُدَّ مِنْ هَذَيْنِ الصَّوْتَيْنِ قَبْلَ خُرُوجِ الْقَائِمِ ع صَوْتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَ هُوَ صَوْتُ جَبْرَئِيلَ بِاسْمِ صَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ وَ اسْمِ أَبِيهِ وَ الصَّوْتِ الثَّانِي مِنَ الْأَرْضِ‌ وَ هُوَ صَوْتُ إِبْلِيسَ اللَّعِينِ يُنَادِي بِاسْمِ فُلَانٍ أَنَّهُ قُتِلَ مَظْلُوماً يُرِيدُ بِذَلِكَ الْفِتْنَةَ فَاتَّبِعُوا الصَّوْتَ الْأَوَّلَ وَ إِيَّاكُمْ وَ الْأَخِيرَ أَنْ تُفْتَنُوا بِهِ.»
[4]. نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبة، ص251 و 252.
[5]. نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبة، ص251.
[6]. صافی، لطف الله، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر علیه‌السلام، ج3، ص102. «فی ليلة جمعة، في سنة كثيرة الزلازل، فإذا صلّيتم الفجر من يوم الجمعة فادخلوا بيوتكم، و أغلقوا أبوابكم، و سدّوا كواكم، و دثّروا أنفسكم، و سدّوا آذانكم، فإذا أحسستم بالصيحة فخرّوا للّه سجّدا، و قولوا: سبحان القدّوس، سبحان القدّوس، ربّنا القدّوس، فإنّه من فعل ذلك نجا، و من لم يفعل ذلك هلك.»
[7].نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبة، ص266. «قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِاللَّهِ ع إِنَّ النَّاسَ يُوَبِّخُونَّا وَ يَقُولُونَ مِنْ أَيْنَ يُعْرَفُ الْمُحِقُّ مِنَ الْمُبْطِلِ إِذَا كَانَتَا فَقَالَ مَا تَرُدُّونَ عَلَيْهِمْ قُلْتُ فَمَا نَرُدُّ عَلَيْهِمْ شَيْئاً قَالَ فَقَالَ قُولُوا لَهُمْ يُصَدِّقُ بِهَا إِذَا كَانَتْ مَنْ كَانَ مُؤْمِناً يُؤْمِنُ بِهَا قَبْلَ أَنْ تَكُونَ قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ (أَفَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدى‌ فَما لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ‌).»