پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ پرسش: آیا عایشه از حکم امّ المؤمنین عزل شده است؟
از خصوصیّات پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آن است که مطابق برخی از آیات، ازدواج با همسران او، بعد از وفات حضرت جایز نیست.
خداوند متعال می‌فرماید: «وَ أزوَاجُهُ اُمَّهَاتُهُم.[احزاب/6] و همسران او مادران آنها «مؤمنان» محسوب می‌شوند.»
و می‌فرماید: «وَ مَا کَانَ لَکُم أَن تُؤذُوا رَسُولَ اللهِ وَ لَا اَن تَنکِحُوا اَزوَاجَهُ مِن بَعدِهِ اَبَداً إِنَّ ذَلِکُم کَانَ عِندَ اللهِ عَظِیماً.[احزاب/53] و شما حق ندارید، رسول خدا را آزار دهید، و نه هرگز همسران او را پس از او به همسری خود درآورید، که این کار نزد خدا بزرگ است.» و در برخی از روایات اشاره شده: حضرت علی (علیه السلام) عایشه را پس از وفات پیامبر، طلاق داده یا تهدید به طلاق کرده است. معنای این طلاق دادن و تهدید کردن چیست؟

پاسخ اوّل: در برخی از روایات به این مسأله اشاره شده است.
در حدیثی که صدوق از سعد بن عبدالله اشعری نقل کرده، چنین آمده است: به امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) عرض کردم: «خبر ده مرا، ای مولایم، از معنای طلاقی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) حکمش را به امیرالمؤمنین (علیه السلام) تفویض کرده است؟ حضرت فرمود: «همانا خداوندی که اسمش مقدّس است، شأن همسران پیامبر را تعظیم کرده و آن را به شرف مادران مختصّ نموده است. رسول خدا فرمود: ای ابوالحسن! این شرف باقی است، مادامی که همسران ادامه دهنده‌ی اطاعت باشند؛ ولی هر کدام از آن‌ها که بعد از من، با خروج بر تو، معصیت خدا را نمود، تو او را در بین همسران طلاق بده و از شرف امّ المؤمنین بودن، اسقاط کن.»[1]
و در حدیثی دیگر از سالم بن جعد نقل شده، که گفت: «علی کسی را به‌سوی عایشه فرستاد (بعد از آن‌که امر جمل در بصره تمام شد) به این‌که: ای عایشه! به خانه‌ات برگرد! او امتناع کرد. بار دیگر به‌سوی او کسی را فرستاد، او باز امتناع نمود. بار سوم شخصی را فرستاد و به او پیغام داد که: یا برمی‌گردی یا اینک سخنی می‌گویم، که به‌واسطه آن، خداوند بین تو و رسولش جدایی می‌اندازد. عایشه گفت: مرا حرکت دهید! مرا کوچ دهید. یکی از زنان که همراه او بود، گفت: ای امّ المؤمنین! این تهدید علی چه بود، که این‌گونه تو را مضطرب ساخت؟ عایشه گفت: پیامبر او را جانشین خود بر اهل بیتش قرار داده و امر زنانش را به‌دست او، واگذار نموده است.»[2]
ولی در روایت اشاره به این مطلب نشده، که حضرت علی (علیه السلام) عایشه را طلاق داده باشد.

پی‌نوشت:

[1]. اکمال الدین، ص 458؛ «... أخبرنی یابن مولای عن معنی الطلاق الذی فوّض رسول الله حکمه إلی امیر المؤمنین؟ قال: إنّ الله تقدّس اسمه عظّم شأن نساء النبیّ فخصهنّ بشرف الاُمّهات. فقال رسول الله: یا أبا الحسن! إنّ هذا الشرف باق ما دمن لله علی الطاعة، فأیّتهنّ عصت الله بعدی بالخروج علیک فأطلق لها فی الأزواج، و أسقطها من شرف أمومة المؤمنین».
[2]. شرح الأخبار، قاضی نعمان، ج 1، ص 210: «بعث علیّ إلی عایشة بعد أن انقضی أمر الجمل و هی بالبصرة، أن ا رجعی إلی بیتک، فأبت، ثمّ أرسل إلیها ثانیة، فأبت، ثمّ أرس إلیها ثالثة: لترجعن أو لأتکلم بکلمة یبرأ الله بها منک و رسوله. فقالت: ارحلونی ارحلونی. فقالت لها امرأة ـ ممّن کان عندها من النساء ـ : یا امّ المؤمنین! ما هذا الذی ذعرک من وعید علی ّ إیّاک؟ قالت: إنّ النبیّ استخلفه علی أهله، و جعل نسائه بیده».