مهم‌ترین دلیل غیبت امام زمان (علیه السلام)
پایگاه جامع فرق ادیان مذاهب_ پنهان زیستی و غیبت حضرت مهدی (علیه السلام) آخرين حجّت الهی ـ با ويژگی‌ها و مشخصات خاص خود ـ پديدهای است که سابقه‌ای در تاریخ ندارد و طبیعتاً ذهن جست‌‌و‌جوگر انسان، خواهد پرسید که چرا این واقعه اتفاق افتاده است.
از ابتدای مطرح شدن پدیده مهدویت از طرف رسول الله (صلی الله عليه و آله) و پيشوايان معصوم (عليهم السلام) همواره حکمت غیبت مورد توجه بوده است، به یکی از حكمتهای اين رويداد، با توجه به كلام معصومان (عليهم السلام) اشاره می‌کنیم.
البته قبل از پرداختن به حکمت غیبت، بهتر است این نکته را بدانیم که در بررسی‌های در روایات، پنهان زیستی آخرين ذخیره الهی، به‌طور قطع از اسرار خداوند است.
حقيقت سرّ بودن اين امر را رسول گرامی اسلام (صلی الله عليه و آله) چنين بيان فرموده است:
«يَا جَابِرُ إِنَّ هَذَا أَمْرٌ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سِرٌّ مِنْ سِرِّ اللَّهِ عِلْمُهُ مَطْوِيٌّ عَنْ عِبَادِ اللَّهِ إِيَّاكَ وَ الشَّكَّ فِيهِ فَإِنَّ الشَّكَّ فِي أَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ كُفْرٌ.[۱] ای جابر! همانا اين امر، امری است از امر خداوندی و سِرّی است از سِرّ خدا كه بر بندگان او پوشيده است؛ پس بر حذر باش كه دچار ترديد نشوی. همانا شك درباره خدا كفر است.»
چرا امام غایب است؟
ازنظر عقل و شرع بر همه واجب است، خويشتن را از ضررهای وارده حفظ کنند و مگر در مواردی که امر و دستور الهی وارد شده مانند جهاد در راه خداوند در باقی موارد موظف به حفظ جان خویشتن هستند.یکی از فلسفه‌های غیبت، سالم و در امان ماندن حضرت مهدی (عليه السلام) در صورت قیام است به‌ویژه اگر احتمال موفقیت در آن قیام نباشد.
امام صادق عليه السلام فرمود:
«اِنَّ لِلْقائِمِ غَيْبَةً قَبْلَ اَنْ يَقُومَ اِنَّهُ يَخافُ (وَ اَوْمَأَ اِلي بَطْنِهِ يَعني القَتْل).[2] همانا برای قائم، پيش از آن‌كه قيام فرمايد، غيبتی است؛ چرا كه در هراس است، و حضرت اشاره به شكم خود كرد؛ يعنی بيم كشته شدن دارد.»
شیخ طوسی می‌گوید:
«هيچ علتی جز بيم حضرت از کشته شدن خويش، مانع ظهور وی نيست. اگر اين‌گونه نباشد، نهان بودن در پس پرده غيبت برايش روا نخواهد بود. آن محبوب دل‌ها دشواری‌ها و آزار و اذيّت را تحمل می‌کند؛ زيرا مقام و جايگاه والای امامان و پيامبران (عليهم السلام) به سبب تحمل رنج و دشواری‌های بزرگ آنان در راه خدا بوده است.»[3]
اين بدان معنا نیست كه آن حضرت، از شهادت و جان‌فشانی در راه خدا هراس دارد، که این مقام بزرگی است و اولیاء خدا برای آن تلاش می‌کنند؛ بلكه آن حضرت، چون آخرين ذخيره الهی در زمين است و آن حاكميت فراگير و جهانی كه در تمام اديان وعده داده شده است، فقط به دست او تحقق میيابد؛ بنابراين بر خداوند است كه به هر وسيله ممكن، او را تا روز موعود حفاظت نمايد و حكمت الهی نيز بر پنهان زیستی او تعلق گرفته است.
البته شبيه اين پنهان زیستی با ويژگیهای خاص خود درباره برخی از پيامبران، هنگامی‌كه بر جان خويش بيم داشتند، اتفاق افتاده بود كه میتوان به پنهان شدن پيامبر اكرم (صلی الله عليه و آله) در غار حرا اشاره کرد. میدانيم هيچ دليلی برای چنين پنهان شدنی نبود، مگر ترس از ضررهايی كه آن حضرت را تهديد می‌كرد.
شيخ مفيد در اين‌باره با اشاره به هر دو حکمت پيشين نوشته است:
«وجه استتار آن حضرت، دشمنان فراوان و ياران اندک است و ممکن است به دليل مصلحت پنهانی باشد که فقط خداوند از آن آگاه است.»[4]
در برخی روايات اشاره شده است که خود آن حضرت، از اين حکمت غيبت «حفظ جان خويش»، پس از ظهور سخن به‌ميان خواهد آورد.
در روایات داریم آن‌گاه که قائم قيام کند، اين آيه را تلاوت خواهد كرد: «فَفَرَرْتُ مِنْكُمْ لَمَّا خِفْتُكُمْ فَوَهَبَ لِي رَبِّي حُكْماً وَ جَعَلَنِي مِنَ الْمُرْسَلِينَ.[شعراء/13] و چون از شما ترسيدم، از شما گريختم، تا پروردگارم به من دانش بخشيد و مرا از پيامبران قرار داد.»[5]
اين آيه، سخن حضرت موسی (عليه السلام) را نقل می‌کند. در رواياتی نيز غيبت حضرت مهدی (عليه السلام) به غيبت حضرت موسی (عليه السلام) تشبيه شده است.
پی‌نوشت:
[۱]. شيخ صدوق، كمال الدين و تمام النعمة، ج 1، ص 287. حسین ابن باویه قمی، نشر دارالحدیث قم، 1387.
[2]. شيخ کلينی، کافی، ج 1، ص 340.
شيخ طوسی، كتاب الغيبة، ص 329.
شيخ صدوق، كمال الدين و تمام النعمة، ج 2، ص342، موسوعةالکتب الاربعة، موسسة احیاء الکتب الاسلامی، قم 1387.
[3]. شيخ طوسی در کتاب الغيبة، ابتدای فصل پنجم، قم، مسجد مقدس، جمکران 1387.
[4].شيخ مفيد، النکت الاعتقادية، ص45،بی‌تا، بی‌نا.
[5]. نعمانی، الغيبة، ص 174، ح 11.دارالکتب الاسلامیه تهران،1387.
افزودن نظر جدید