پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ اخلاق نامی آشنا برای همه است که تداعی کننده‌ی صفات نیک و معارض با رفتارها و گفتارهای زشت و ناپسند است. ابن منظور مى‌نويسد: الخُلق بضمّ اللام و سكونها و هوالدين والطبع والسجيه و حقيقة أنّه لصورة الانسان الباطنه وهى نفسه و أوصافها و معانيها المختصه بِها بمنزلة الْخَلق لصورته الظاهرة و أوصافها و معانيها و لها اوصاف حسنه و قبيحه [1] شاید بتوان در عبارتی ساده‌تر اخلاق را این‌گونه تعریف نمود که: سلسله صفاتى كه در نفس و روح انسان، ثابت و ريشه دار است و منشأ صدور كارهاى نيك يا بد مى گردد، اخلاق ناميده مى‌شود.

اخلاق در ادیان و نحله‌های دیگر نیز دارای جایگاه خاصی است. برای مثال در مسیحیت اعتقاد به باورهای بنیادین آن سبب تمایز این آیین از سایر ادیان است که همان‌ها بوجود آورنده‌ی پیش فرض های اخلاق مسیحی هستند. در یهودیت نیز گرچه بطور مستقل نامی از اخلاق برده نشده اما فرامین کتاب مقدس که در سفر خروج، باب 20، ذکر گردیده و مشهور به ده فرمان هستند، برخی از آن جزء سفارشات اخلاقی‌اند.[2] حتی در مکتب بودا که نمی‌توان آن را آیین و دین دانست نیز به نوعی هر چند ناقص بر رهایی از اوصاف رذیله تأكید می‌ورزد.

اما هیچ یک از ادیان الهی مانند دین مقدس اسلام به مقوله‌ی اخلاق نپرداخته‌اند. اسلام در این زمینه به چند پند و اندرز اکتفا نکرده بلکه همه جانبه و با توجه به نیاز های انسان به آن پرداخته است. اهمیت اخلاق در اسلام به قدری است که درصد بالایی از گزارشات ائمه‌ی هدی و خاندان وحی علیهم السلام در رابطه با آن نقل شده و بسیاری از علمای دین به طور مستقل درباره ی اخلاق کتاب نوشته و قلم زده‌اند. گروه بی‌شماری از ایشان عمر خود را در این راه گذاشته و به مقامات عالیه رسیده‌اند.

پاداش اعمال انسان‌ها به حسن خلق و عمل به اخلاق همان‌گونه داده می‌شود که به مهمترین اعمال در اسلام یعنی جهاد در راه خدا، عنایت می‌شود؛ این نهایت اهمیت به اخلاق در دین مقدس اسلام است. امام جعفر صادق علیه السلام در این باره فرموده‌اند: «اِنَّ اللّه َ تَبارَکَ وَتَعالی لَیُعْطِی الْعَبْدَ مِنَ الثَّوابِ عَلی حُسْنِ الْخُلُقِ کَمَا یُعْطِی الْمُجاهِدَ فی سَبیلِ اللّه ِ»[3] خداوند متعال به بنده در برابر حسن خلق همان پاداشی می‌دهد که به مجاهد در راه خدا می‌دهد.

اسلام عزیز دینی اخلاق محور بوده و علارغم تبلیغات سوء ایادی استکبار و غرب که در تلاشند تا چهره‌ای خشن از اسلام معرفی کنند، شدیداً به اخلاقیات در تمامی شئون اسلامی سفارش می‌کند.

پی نوشت:

1- لسان العرب، ج 4، ص 194؛ زبيدى، تاج العروس، ج 6، ص 337؛ جوهرى، الصحاح، ج 4، ص 1471 نيز همين تعريف را آورده‌اند.
2- 6 فقره از سفارشات - (الف) به پدر و مادرت احترام گزار. (ب) قتل نکن. (ج) زنا نکن. (د) دزدی نکن. (ه) علیه هم نوعت شهادت دروغ نده. (و) به اموال نزدیکانت طمع نداشته باش.
3- کافی، ج2، ص101، ح12