پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ رادیو فردا (وابسته به دولت ایالات متحده آمریکا) در گزارشی پیرامون آثار تاریخی ایران نوشت:

باستان‌شناسان ایرانی در گفت‌وگو با خبرگزاری‌های داخلی می‌گویند با وجود «یک میلیون و اندی» اثر و بنای تاریخی، «یک تپه و محوطه باستانی تخریب‌ نشده در کشور نداریم»... آقای مهاجری‌نژاد با اشاره به استخدام «دو هزار نیروی یگان حفاظت»‌ توسط وزارت میراث فرهنگی گفت: «بیشتر این نیروها به‌ دلیل نداشتن امکانات و بهره نبردن از آموزش به مأموریت نمی‌روند و بدتر اینکه این نیروها نه آموزش کافی دیده‌اند، نه ابزار دارند و ۹۰ درصد آن‌ها ضابط قضایی هم نیستند.» خبرگزاری ایلنا در این زمینه نوشت اگر در گذشته «حفاران غیرمجاز در تاریکی و شبانه» فعالیت می‌کردند، امروز «از فعالیت‌های پنهان و زیرزمینی خارج شده‌اند، آشکارا از باستان‌شناسان نیز درخواست همکاری دارند»... به گفته او افراد با او تماس گرفته و با اشاره به داریوش بزرگ هخامنشی مدعی می‌شوند که «بار داریوش پیدا کرده‌ام بیایید بار مرا کارشناسی کنید.» آقای مهرآفرین در ادامه گفت: «حفاری‌های غیرمجاز در سال‌های اخیر شتاب بیشتری گرفته و محوطه‌های تاریخی ایران در معرض تخریب گسترده‌ای قرار گرفته‌اند»... بر اساس قانون ۵۶۱ مجازات جمهوری اسلامی قاچاق اموال تاریخی از یک تا سه سال حبس و پرداخت جریمه معادل دو برابر قیمت اموال قاچاق را شامل می‌شود. به نظر می‌رسد مجازات حداقلی جمهوری اسلامی برای قاچاق اشیای تاریخی، دست سارقان و قاچاقچیان را باز گذاشته و هر روز اخباری مبنی بر حفاری‌های غيرمجاز، قاچاق اشيای تاريخی از مرزهای زمينی و دريايی و غارت آثار تاريخی كشور به گوش می‌رسد.[1]

پیرامون این گزارش، نکاتی به ذهن می‌رسد:

- رسانه‌ی آمریکایی رادیو فردا، در حالی خود را دلسوز آثار باستانی ایران نشان می‌دهد که دولت آمریکا سابقه‌ای بس سیاه در غارت آثار باستانی ایران دارد. دکتر «محمد قلی مجد»، استاد بازنشسته دانشگاه پنسیلوانیا در کتاب «تاراج بزرگ، آمریکا و غارت میراث فرهنگی ایران» به استناد بایگانی وزارت امور خارجه آمریکا نشان می‌دهد که بین سال‌های 1304 تا 1320 هجری خورشیدی، یعنی در زمان حکومت رضاشاه، ده‌ها هزار قطعه لوح و اثر باستانی، از ایران به آمریکا فرستاده شد.[2] هر چند مدتی پیش، با پیگیری دولت شهید جمهور، آیت الله دکتر رئیسی، برخی از این آثار به کشور بازگشته،[3] اما سرنوشت بسیاری دیگر از این آثار، مبهم است.

- جمهوری اسلامی ایران، بسیاری از آثار باستانی ایران را به ثبت جهانی یونسکو رسانده است.[4] این یعنی نظام به شدیدترین وَجه، مایل به حفظ آثار است. اما در هر سرزمینی، عده‌ای در پی منافع خود به آثار فرهنگی، تاریخی و تمدنی آسیب می‌زنند یا در پی قاچاق و فروش آن هستند، اما هیچ جای دنیا، رفتار این سوداگران (هرچند در دستگاه‌های دولتی نفوذ کرده باشند)، به حاکمیت تعمیم داده نمی‌شود. اما در ایران، به سبب وجود رسانه‌هایی که در پی لجن‌ پراکنی هستند، این قضیه به حکومت نسبت داده می‌شود.

- مدتی پیش در یکی از محوطه‌های باستانی، کار حفاری آغاز شد و لذا مسئولین میراث فرهنگی، محوطه را بستند تا از ورود افراد متفرقه و به ویژه سودجویان، جلوگیری شود. عده‌ای از مخالفین نظام، از درب بسته این محوطه فیلم گرفتند و برای رسانه‌های معاند فرستادند که بله! نظام به ما رخصت نمی‌دهد که وارد محوطه باستانی شویم! در حالی‌که محدود و مسدود کردن محوطه باستانی در هنگام اکتشاف، امری رایج و لازم است.

- در گزارش رادیو فردا آمده که: «بر اساس قانون ۵۶۱ مجازات جمهوری اسلامی قاچاق اموال تاریخی از یک تا سه سال حبس و پرداخت جریمه معادل دو برابر قیمت اموال قاچاق را شامل می‌شود». این هم دلیلی است بر اینکه نظام، عزم حفظ آثار باستانی را دارد.

- دولت آمریکا در این سال‌ها همواره می‌کوشد که دولتی ضعیف، پرادعا و بی‌خرد در ایران روی کار بیاید تا بتواند در عرصه فرهنگ و تمدن، ایران را زمین‌گیر کند. از سویی دیگر، ما توقع آن داریم که دولتی قوی، اندیشمند و کارآمد روی کار بیاید، مشابه دولت شهید جمهور و بلکه بهتر از آن؛ تا هر چه بیشتر از قاچاق آثار باستانی جلوگیری کند.

پی‌نوشت:

[1]. رادیو فردا، ۲۷ خرداد ۱۴۰۳
[2]. بنگرید به: «معرفی کتاب، تاراج بزرگ؛ آمریکا و غارت میراث فرهنگی ایران»
[3]. ایسنا، «۳۵۰۶ لوح هخامنشی از آمریکا به ایران بازگردانده شد»، ۳۰ شهریور ۱۴۰۲، کد خبر: 1402063019122
[4]. بنگرید به: «نظام جمهوری اسلامی ایران، آثار هخامنشی و ساسانی را به عنوان میراث جهانی به ثبت رساند»