پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ شناخت و فهم روایات نیاز به تبحر و آشنایی با مبانی حدیث‌ شناسی دارد و افرادی که دارای این تبحر و علم نباشند،  دچار اشتباهات فاحش شده و روایات معتبر را به خاطر عدم درک  صحیح معانی روایات، رد کرده و به عنوان مثال، به جریان‌های انحرافی مثل صوفیه انتساب داده و بعضی اوقات نیز برعکس، روایات و گفتار جریان‌های انحرافی، مثل تصوف را به حضرات معصومین علیهم‌السلام نسبت می‌دهند.

حدیث «سلسلةالذهب»[1] یکی از احادیث  بسیار مشهور در بین جامعه شیعه است؛ در این حدیث، امام رضا علیه‌السلام سخنی ارزشمند پیرامون رابطه توحید و امامت مطرح کرده: «قَالَ سَمِعْتُ أَبِی مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ یَقُولُ سَمِعْتُ أَبِی جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ یَقُولُ سَمِعْتُ أَبِی مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ یَقُولُ سَمِعْتُ أَبِی عَلِیَ بْنَ الْحُسَیْنِ یَقُولُ سَمِعْتُ أَبِی الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ یَقُولُ سَمِعْتُ أَبِی أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ عَلِی بْنَ أَبِی طَالِبٍ یَقُولُ سَمِعْتُ رَسُولَ‌اللَّهِ یَقُولُ سَمِعْتُ جَبْرَئِیلَ یَقُولُ سَمِعْتُ اللَّهَ جَلَّ‌جَلَالُهُ یَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حِصْنِی فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِی أَمِنَ مِنْ عَذَابِی قَالَ فَلَمَّا مَرَّتِ الرَّاحِلَةُ نَادَانَا بِشُرُوطِهَا وَ أَنَا مِنْ شُرُوطِهَا»؛ [2] «امام رضا علیه‌السلام در حدیث معروف «سلسلةالذهب» از قول پدران بزرگوارش فرمود: شنیدم پیامبر خدا می‌فرماید: شنیدم جبرئیل می‌فرماید: از خداوند جل‌جلاله شنیدم که می‌فرماید: «لا إله إلاّ اللّه» دِژ من است؛ هر که به دژ من درآید، از عذاب من ایمن است. راوی می‌گوید: چون شتر حضرت به راه افتاد آن حضرت بانگ برآورد: آن شرایطی دارد و من، یکی از شرایط آنم».

سید حسین موسوی زنجانی، با انتشار کلیپی در صفحه شخصی مجازیش، مدعی شده که با انجام تحقیقات به این نتیجه رسیده که حدیث «سلسلةالذهب» از روایات جعل شده توسط صوفیه است. آقای موسوی زنجانی برای مدعای خویش هیچ‌گونه دلیلی بیان نکرده و روشن نیست ایشان چگونه و با چه دلیلی به این نتیجه رسیده که این حدیث مشهور ساخته صوفیه است؛ اما در مقاله روشن خواهد شد که این روایت در منابع معتبر حدیثی شیعه به شکل مُسند[3] نقل شده است و هیچ‌گونه دلیلی بر این مدعا او وجود ندارد و تمام شواهد بر خلاف دیدگاه ایشان است.

اصل روایات «سلسلةالذهب» در منابع شیعه و اهل‌سنت نقل شده، ولی در منابع شیعه، این حدیث با یک جمله اضافه نقل شده و آن جمله اضافه عبارت «نَادَانَا بِشُرُوطِهَا وَ أَنَا مِنْ شُرُوطِهَا» بوده؛ این جمله بیانگرجایگاه امامت نزد شیعه است.  حدیث «سلسلة‌الذهب» با آن متن اضافه، اولین بار در کتاب‌های شیخ صدوق رحمةالله‌علیه (از بزرگ‌ترین علماء شیعه عصر غیبت صغری) همچون الأمالی [4]، التوحید، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال [5]، عیون أخبار الرضا [6]، معانی الأخبار [7] نقل شده و بعد از ایشان جناب فتّال نیشابوری در کتاب «روضة الواعظین» [8] این روایت را نقل کرده و بعد از فتّال  در کتاب‌هایی همچون بشارة المصطفی، مناقب آل أبی طالب ابن شهرآشوب، الصراط المستقیم  نباطی بیاضی و دیگر منابع حدیثی متأخر نقل شده است.

همان طور که ذکر شد مرحوم شیخ صدوق رحمة‌الله‌علیه این روایت را در کتب مختلفش نقل کرده و برای آن چندین سند ذکر می‌نمایند. تنها در کتاب توحید برای این روایت سه سند نقل کردند. پس این روایت در منابع معتبر شیعه به صورت مُسند نقل شده، لذا ادعای سید حسین موسوی زنجانی در انتساب این روایت به صوفیه صحیح نیست. 

پی‌نوشت:
[1]. علت نام گذارى سلسله سند حدیث یاد شده به «سلسلة الذهب» این است که همه راویان این حدیث شریف تا خداى متعال، از معصومان و پاک‌ترین و شریف‌ترین مخلوقات‌اند.
[2]. ابن بابویه، محمد بن علی، التوحید، جامعه مدرسین، قم، اول، ۱۳۹۸، ص ۲۵.
[3]. حدیث مسند، از اصطلاحات بکار رفته در علم حدیث بوده و به روایتی گفته می‌شود که سلسله سند آن در تمام طبقات تا معصوم مذکور و متصل باشد.
[4]. ابن بابویه، محمد بن علی، الأمالی، کتابچی - تهران، ششم، 1376ش، ص ۲۳۵.
[5]. همان، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، دارالشریف الرضی، قم، دوم، ۱۴۰۶ ق، ص: ۷.
[6]. همان، عیون أخبار الرضا علیه‌السلام، نشر جهان، تهران، اول، 1378ق، ج ۲؛ ص ۱۳۵.
[7]. همان، معانی الأخبار، دفتر انتشارات اسلامی، قم، اول، ۱۴۰۳ ق، ص ۳۷۱.
[8]. فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة واعظین (ط - القدیمة)، انتشارات رضی، قم، اول، ۱۳۷۵ ش، ج ۱؛ ص ۴۲.