پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ قرآنیون یکی از فرق اسلامی است که در اعتقاداتشان قرآن به‌عنوان  تنها دلیل و منبع عقاید و اعمال دینی مورد قبول است. قرآنیون نامی است که در اصل، مخالفان آنان بر این جریان گذاشتند، اما آنان ایرادی نمی‌بینند که به این نام خوانده شوند؛ بلکه آن را شرافتی برای خود می‌دانند و برخود، اهل قرآن اطلاق می‌کنند؛ یکی از شخصیت‌های بزرگ این جریان افراطی، دکتر احمد صبحی منصور از پژوهشگران معاصر مصر است که او را به‌عنوان رهبر معنوی قرآنیان در آن کشور دانسته‌اند. وی سعی دارد تا با استناد به قرآن، کتاب خدا را تنها منبع تشریع معرفی کند و عدم حجیت سنت را اثبات کند.

احمد صبحی منصور مهم‌ترین شخصی است که این تفکّر را در کشورهای عربی طرح کرد و به صورت یکی از چالش‌های پراهمیّت فکری اهل سنّت درآورد. وی و پیروانش که خود را اهل القرآن می‌خوانند، مهم‌ترین، گسترده‌ترین و جنجالی‌ترین فرقة قرآنیون در کشورهای عربی به شمار می‌آیند که علاوه بر دیدگاه‌هایش درباره قرآن و سنّت، جهت‌گیری‌های سیاسی و اجتماعی بسیار متفاوتی از دیگر مسلمانان و عرب‌ها هم دارد. دکتر احمد صبحی منصور بر این باور است که احادیثی که در کتب حدیثی به‌عنوان سنت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله مطرح است ارزش دینی نداشته و فاقد معیار حجیت است.

شاکله اصلی دیدگاه صبحی منصور و روح و جان عقیده وی، آن است که با وجود قرآن به هیچ چیز دیگری حتّی حدیث نیازی نیست. به همین خاطر کتاب «القرآن وکفی مصدراً للتشریع الاسلامی» نگاشته تا نشان دهد که فقط و فقط قرآن منبع تشریع بوده و صراحتاً می‌گوید که نه تنها سنّت (حدیث) با محتویات قرآن ناسازگار است، بلکه سنّت و حدیث را نقیض قرآن می‌داند... وی می­‌نویسد:«لانهم مؤمنون بما یناقض القرآن الکریم و هی سنة [1] این افراد (مخالفین قرآنیون) اعتقاد به چیزی دارند که تناقض با قرآن دارد و آن هم چیزی جز سنت نیست.»

اشکالاتی بر این ادعا وارد است، از جمله تعارض این ادعا با نص قرآن کریم است؛ مثلاً تعارض این مبنا با آیه شریفه: «وَأَنْزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَییّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ یَتَفَکّرُونَ»؛ [2] «و ما این ذکر [قرآن] را بر تو نازل کردیم، تا آنچه به سوی مردم نازل شده است، برای آنها روشن‌سازی و شاید اندیشه کنند!»

بر اساس این آیه، یکی از شئون مهم پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله تبیین قرآن است که به فرموده برخی مفسران، این آیه بر حجیت قول رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله دلالت دارد، آن هم در بیان آیات قرآن و تفسیر آن، چه آن آیاتی که نسبت به مدلول خود صراحت دارند و چه آنهایی که ظهور دارند و چه آنهایی که متشابهند و چه آنهایی که مربوط به اسرار الهی هستند، بیان و تفسیر رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله در همه آنها حجت است و این تبیین در تمام آیات قرآن، جاری و ساری است.[3]

طبق این آیه، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، وظیفه استنطاق قرآن، تبیین احکام ، قوانین، فرائض و سنن را از سوی خداوند بر عهده دارد و در واقع،  رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله خود قرآن ناطق است. روشن است که تبیین پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در کلام و رفتار ایشان متبلور است و دسترسی به کلام رسول خدا از طریق روایات میسر می‌شود. اگر کلام پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله اعتبار و حجیت نداشت، خداوند نباید بشر را به تبیین ایشان ارجاع می‌داد. قرآن ناطق‌ بودن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله با (تبیان کل شیء) بودن قرآن نیز تعارضی ندارد؛ زیرا تبیان به معنی بیان تمام جزئیات دین نیست؛ بنابراین بخشی از جزئیات دین خدا از طریق رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله به بشریت عرضه می‌شود.

 بررسی و دقت در آثار صبحی منصور، روشن می‌سازد که برخی استدلال‌های نامبرده، نه تنها قوی و منطقی نیست، بلکه کاملاً مخدوش است و بعضی مطالب نیز صرفاً ادّعایی بی‌­دلیل است. 

پی‌نوشت:
[1]. صبحی منصور، احمد، از قرآن و کفی مصدرا للتشریع الاسلامی، 10، بیروت، مؤسسة الانتشار العربی.
[2]. سوره نحل، آیه 44.
[3]. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج12، ص261، منشورات اسماعیلیان.