پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ روزه از عبادت‌های مهمی است که خداوند آن را بر مسلمانان، همانند پیشینیان واجب کرد، که تقوا پدید آورد و سپری در برابر دوزخ باشد.[1] برای این عبادت، احکام مختلف ازجمله واجب، مستحب، مکروه و حرام وجود دارد.

روزه مستحبی، گاه به سبب فرا رسیدن ایّام خاص در طول سال است؛ ایّامی که قداست و نورانیّت ویژه‌ای دارند، روزه گرفتن در آن روزها تأکید شده است.

در سیره پیامبر اکرم (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) و اهل بیت (علیهم‌السلام) بجز ماه رمضان که روزه گرفتن در آن واجب است، در باقی ماه‌ها روزه‌های مستحبی گرفته می‌شد.

پیامبر اکرم (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) ابتدا در ماه‌های دیگر چنان پى در پى روزه مى‌گرفت كه مى‌گفتند همیشه روزه می‌گیرد؛ سپس آن قدر افطار مى‌كرد كه مى‌گفتند هیچ وقت روزه نمى‌گيرد؛ در روش بعدی مانند روش حضرت داود (علیه‌السلام) يك روز در ميان روزه مى‌گرفت؛ در سیره بعدی، سه روز ايام البيض را روزه مى‌گرفت؛ سیره نهایی حضرت، روزه سه روز در ماه، پنجشنبه اول و چهارشنبه بعد دهم و پنجشنبه آخر ماه بود و تا زنده بود اين روش را ادامه داد و هر ماه سه روز روزه می‌گرفتند، ولی درباره ماه شعبان گزارش شده است که ایشان همه یا اکثر این ماه را روزه گرفته و به ماه رمضان متصل می‌کرد؛ حتی گاهی ماه رجب و شعبان و رمضان را به هم متصل می‌کرد.[2]

از امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) نقل شده است که رسول خدا (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) ماه شعبان و رمضان را به هم متصل می‌کرد و می‌فرمود: «این دو ماه، ماه خداست و کفاره آنچه قبل از آن و آنچه بعد از آن بوده است.»[3]
امام سجاد (علیه‌السلام) نیز روزه ماه شعبان و رمضان را به هم‌ديگر وصل مى‌كرد و مى‌فرمود: «روزه دو ماه پشت سر هم موجب پذيرش توبه از طرف خداست.»[4] این کلام از امام صادق (علیه‌السلام) نیز نقل شده است.[5]

شيوه روزه دارى پيامبر خدا (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) در طول زندگى ايشان، متفاوت بوده و در برخی روایات آمده است تنها برخى از روزهاى ماه شعبان را روزه داشته و همه آن را روزه نمى‌گرفتند. در روایتی از امام رضا (علیه‌السلام) نقل شده است: «پیامبر (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) سه روز در اول شعبان، سه روز در نیمه شعبان و سه روز در اواخر شعبان روزه مستحبی می‌گرفت و دو روز قبل ماه رمضان را افطار می‌کرد.[6] هر چند در سال‌هاى پايانى، بر يك شيوه باقى مانده است.[7]
شيخ حرّ عاملى نيز بر اين باور است که اين روايت بر اين حمل می‌شود که پیامبر (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) بين شعبان و رمضان را در برخى سال‌ها، فاصله می‌انداخت [و روزه نمى‌گرفت].»
پس روایات دال بر وصل كردن روزه ماه شعبان به رمضان، ناظر به دوره پایانی عمر پيامبر (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) و احاديث ديگر، ناظر به دوره ديگرى از عمر شريف حضرت است.

بنابراین پيامبر اكرم (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) در پايان عمر شريف خود، براى ماه شعبان، منزلتى ويژه قائل بود و آن را ماه خود خواند و روزه آن را سنّت نهاد و از ماه‌های دیگر سه روز را روزه مستحبی می‌گرفتند.

پی‌نوشت:
[1]. «سیره پیامبر (ص) در روزه مستحبی»
[2]. دعائم الإسلام، قاضی نعمان، ج1، ص284. «عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص‌ أَنَّهُ كَانَ أَكْثَرُ مَا يَصُومُ مِنْ الشُّهُورِ شَعْبَانَ وَ كَانَ يَصُومُ كَثِيراً مِنْ الْأَيَّامِ وَ الشُّهُورِ تَطَوُّعاً وَ كَانَ يَصُومُ حَتَّى يُقَالَ لَا يُفْطِرُ وَ يُفْطِرُ حَتَّى يُقَالَ لَا يَصُومُ وَ كَانَ رُبَّمَا صَامَ يَوْماً وَ أَفْطَرَ يَوْماً وَ يَقُولُ هُوَ أَشَدُّ الصِّيَامِ وَ هُوَ صِيَامُ دَاوُدَ ع وَ إِنَّهُ كَانَ كَثِيراً مَا يَصُومُ أَيَّامَ الْبِيضِ وَ هِيَ يَوْمَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ وَ يَوْمُ أَرْبَعَةَ عَشَرَ وَ يَوْمُ النِّصْفِ مِنَ الشَّهْرِ وَ كَانَ رُبَّمَا صَامَ رَجَبَ وَ شَعْبَانَ وَ رَمَضَانَ يَصِلُهُنَ‌.»
[3]. دعائم الإسلام، قاضی نعمان، ج1، ص284. «قَالَ عَلِيٌّ ع كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَصُومُ شَعْبَانَ وَ رَمَضَانَ يَصِلُهُمَا وَ يَقُولُ هُمَا شَهْرَا اللَّهِ هُمَا كَفَّارَةُ مَا قَبْلَهُمَا وَ مَا بَعْدَهُمَا.»
[4]. اصول کافی، کلینی، ج4، ص92. «كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع يَصِلُ مَا بَيْنَ شَعْبَانَ وَ رَمَضَانَ وَ يَقُولُ صَوْمُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ تَوْبَةٌ مِنَ اللَّهِ.»
[5]. اصول کافی، کلینی، ج4، ص92. «سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ‌ صَوْمُ شَعْبَانَ وَ شَهْرِ رَمَضَانَ مُتَتَابِعَيْنِ تَوْبَةٌ مِنَ اللَّهِ.»
دعائم الإسلام، قاضی نعمان، ج1، ص284. «وَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ص أَنَّهُ قَالَ: صِيَامُ شَعْبَانَ وَ شَهْرُ رَمَضَانَ هُمَا وَ اللَّهِ تَوْبَةٌ مِنَ اللَّهِ ثُمَّ قَرَأَ (فَصِيامُ شَهْرَيْنِ مُتَتابِعَيْنِ تَوْبَةً مِنَ اللَّهِ‌).»
[6]. وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج۱۰، ص۵۰۴، ح۲۱.
«كان رسول الله ص إذا دخل شعبان يصوم فی أوله ثلاثا، وفی وسطه ثلاثا، وفی آخره ثلاثا، وإذا دخل شهر رمضان أفطر قبله بيومين ثم يصوم.
أقول: هذا محمول على أنه كان يفصل بينهما فی بعض السنين لما مر.»
[7]. الكافى، کلینی، ج4، ص91. «قُبِضَ النَّبِيُّ ص عَلَى صَوْمِ شَعْبَانَ وَ رَمَضَانَ وَ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فِي كُلِّ شَهْرٍ أَوَّلِ خَمِيسٍ وَ أَوْسَطِ أَرْبِعَاءَ وَ آخِرِ خَمِيسٍ وَ كَانَ أَبُو جَعْفَرٍ وَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع يَصُومَانِ ذَلِكَ.»