پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ مسئله غیبت امام عصر (عجل‌الله‌فرجه) یکی از مهمترین مسائل کنونی جهان اسلام است. باید گفت، غیبت حضرت مهدی موعود (عجل‌الله‌فرجه)، به معنای حضور نداشتن در جامعه و قطع رابطه با مردم نیست؛ بلکه غیبت ایشان به گونه‌ای است که عموم مردم، حضرت حجت (عجل‌الله‌فرجه) را به عنوان مهدی موعود نمی‌شناسند و شاید عده‌ای قلیل و انگشت‌شمار، آن‌ هم با اذن الهی، از نظر ظاهری ایشان را بشناسند؛ هرچند که برکت وجودی ایشان، سایر مخلوقات و بندگان خداوند رحمان را نیز در بر می‌گیرد.

یکی از اوامری که از سوی اهل بیت (علهیم‌السلام) صادر شده، آن است که شیعیان و پیروان ائمه معصومین (علیهم‌السلام) مبلغ مذهب حقه شیعه باشند و با رساندن فرمایشات اهل بیت (علیهم‌السلام)، بندگان خدا را با امر امامت اهل بیت (علیهم‌السلام) آشنا کنند؛ زیرا اگر مردم دنیا با وجود ائمه اطهار (علیهم‌السلام) آشنا شوند، در دل‌های آنان امید به رضایت خدا و سعادت ابدی و آینده‌ای روشن آفریده و ایجاد می‌شود.
به همین منظور، امام رضا (علیه‌السلام) در روایتی می‌فرمایند: «رَحِمَ اَللَّهُ عَبْداً أَحْيَا أَمْرَنَا قُلْتُ كَيْفَ يُحْيِي أَمْرَكُمْ قَالَ يَتَعَلَّمُ عُلُومَنَا وَ يُعَلِّمُهَا اَلنَّاسَ فَإِنَّ اَلنَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ كَلاَمِنَا لاَتَّبَعُونَا اَلْحَدِيثَ.[1] خداوند رحمت کند آن بنده‌ای را که امر ما را زنده کند! پرسیده شد، چگونه امر شما را زنده کند؟ حضرت فرمودند: علوم ما را فراگیرد و به مردم بیاموزد، که اگر مردم زیبایی‌های گفتار ما را می‌دانستند، از ما پیروی می‌کردند.»

باید در این بین دو نکته را متذکر شد:
نکته اول؛
از آن‌جایی که شیعه امامیه، تنها مذهب اسلامی است که معتقد به حضور و وجود مهدی موعود (عجل‌الله‌فرجه) در جامعه است و بر خلاف مذاهب اهل سنت و دیگر فرقه‌های شیعه، حضرت مهدی (عجل‌الله‌فرجه) را زنده و حی می‌داند، امر غیبت را امری امیدآفرین برای جوامع انسانی و به طور خاص برای مسلمانان و به طور ویژه برای شیعیان برمی‌شمرد؛ زیرا بر اساس این اعتقاد، هر شیعه‌ای خود را در محضر حجت خدا و ولی امر خود می‌بیند و وظیفه دارد تا در جامعه به گونه‌ای عمل کند که مورد رضایت امام زمان (عجل‌الله‌فرجه) و حجت خدا قرار گیرد؛ زیرا رضایت امام (علیه‌السلام) را شرط رضایت خداوند متعال می‌داند.

در حقیقت جامعه‌ای که در آن، ولی خدا حضور دارد و متوجه همه امور و احوال بندگان خدا است، با جامعه‌ای که رها شده در طوفان حوادث و بلایا باشد و در آن، راهنمایی از سوی خدا حضور نداشته باشد، تفاوت بسیاری دارد. شیعیان از این رو، همواره با مراقبت از نفس خود و توجه به اجتماع و اطرافیان، زمینه‌سازی برای مدینه فاضله‌ای را برعهده دارند که آرزوی دیرینه تمام ادیان و پیروان آنان بوده است.

امام زمان (عجل‌الله‌فرجه) در یکی از نامه‌های خود که برای عالم مشهور شیعه، مرحوم شیخ مفید مرقوم داشته‌اند، می‌فرمایند: «إِنَّا غَيْرُ مُهْمِلِينَ لِمُرَاعَاتِكُمْ وَ لَا نَاسِينَ لِذِكْرِكُمْ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَنَزَلَ بِكُمُ اللَّأْوَاءُوَ اصْطَلَمَكُمُ الْأَعْدَاءُ فَاتَّقُوا اللَّهَ جَلَّ جَلَالُهُ وَ ظَاهِرُونَا عَلَى انْتِيَاشِكُمْ‌ مِنْ فِتْنَةٍ قَدْ أَنَافَتْ عَلَيْكُمْ يَهْلِكُ فِيهَا مَنْ حُمَّ أَجَلُهُ‌.[2] ما شما را رها نكرده و در رعایت حال شما، کوتاهى نمی‌کنیم و یاد شما را از خاطر نبرده‌‌ایم و اگر جز این بود، از هر سو گرفتارى، به شما رو می‌آورد و دشمنانتان، شما را از میان می‌بردند. پس تقوا پيشه كرده، ما را ياری کنيد تا از فتنه‌هايی كه به شما روی می‌آورد، شما را نجات بخشيم.»
با توجه به سخنان نورانی امام زمان (عجل‌الله‌فرجه) تشکیل جامعه مهدوی بر اساس رعایت تقوا و توجه به اجتماع با دفاع و یاری از جانشینان رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، مژده و نوید آینده‌ای روشن را در خود دارد که باعث امیدآفرینی در دل‌های افسرده و بی‌جان می‌شود.

نکته دوم؛
اميد، یکی از عوامل مهم در به ثمر و نتیجه رسیدن آرزوی هر انسانی است. امیدآفرینی برای آینده‌ای روشن و جامعه‌ای که بدون فقر و بیماری و رنج باشد و یا آن‌که جامعه‌ای ایجاد شود که در آن حاکمی عادل بر اریکه قدرت مسلط شود که در دولت و حکومت او، به کسی ظلم نشود و حقی از مظلوم پایمال نگردد و ظالمی وجود نداشته باشد، یکی از مهم‌ترین اموری است که هر انسانی - چه دیندار و پیرو ادیان الهی باشد و چه انسان‌های بی دین و یا آنکه پیرو ادیان غیرالهی باشد- آرزوی آن را دارد و به دنبال آن است.
باید گفت خدای رحمان به عنوان خالق جهان هستی، این امید را در دل‌ها می‌آفریند که آینده از آن مستضعفین عالم هستی است. چراکه در قرآن کریم وعده چنین روزی داده است: «وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ [قصص/5] ما می‌خواهیم بر مستضعفان زمین منّت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روی زمین قرار دهیم!»

مرحوم قمی در تفسیر خود با اشاره به این آیه شریفه می‌نویسد: «علمنا أن المخاطبة للنبی ص و ما وعد الله به رسوله فإنما يكون بعده و الأئمة يكونون من ولده.[3] مخاطب این آیه شریفه، پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و آن‌چه که خداوند به رسولش وعده داده است، هستند. در حقیقت این آیه، پیرامون امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) و ائمه معصومین (عیلهم‌السلام) که فرزندان حضرت هستند، نازل شده است.»
مرحوم قمی در ادامه می‌نویسد:«و إنما ضرب الله هذا المثل لهم في موسى و بني إسرائيل و في أعدائهم بفرعون و هامان و جنودهما- فقال: إن فرعون قتل بني إسرائيل و ظلم من ظلمهم -فأظفر الله موسى بفرعون و أصحابه حتى أهلكهم الله- و كذلك أهل بيت رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) أصابهم من أعدائهم القتل و الغصب ثم يردهم الله و يرد أعداءهم إلى الدنيا حتى يقتلوهم.[4] خداوند در این آیه، داستان موسی (علیه‌السلام) و بنی اسرائیل را بیان کرده است و اتفاقاتی که از سوی دشمنان خدا یعنی فرعون و هامان و لشکریانش به وقوع پیوست را مثال زده است؛ در نتیجه خداوند موسی را بر فرعون پیروز گردانید و لشکریان فرعون را شکست داد. هم‌چنین اهل بیت رسالت (علیهم‌السلام) که مورد اصابت از سوی دشمنان خدا قرار گرفتند و به وسیله آنان به قتل رسیده و حق آنان غصب شد نیز همانند موسی (علیه‌السلام) و بنی اسرائیل [در این آیه شریفه] هستند. خداوند متعال به زودی اهل بیت (علیهم‌السلام) را به دنیا باز می‌گرداند و دشمنان آنان را نیز به دنیا باز می‌گرداند تا کیفر گناه دشمنان اهل بیت (علیهم‌السلام) داده شود.»[4]

در حقیقت این آیه شریفه، به رجعت اشاره دارد و در دل‌های مؤمنین امیدی را می‌آفریند که آینده از آنِ انوار طیبه اهل بیت رسالت (علیهم‌السلام) است؛ هرچند در طول تاریخ، به اهل بیت (علیهم‌السلام) و شیعیان و پیروان آنان ظلم شده و یا آنکه انسان‌های بی‌شماری مورد ظلم و تعدی قرار گرفته‌اند، اما با رجعت ائمه معصومین (علیهم‌السلام) این امید در دل‌ها ایجاد می‌شود که آن حق مسلمی که در طول تاریخ، از سوی دشمنان خدا و ظالمان غصب شده، باز پس گرفته می‌شود و مجرمان، علاوه بر آن‌که در روز قیامت و در دادگاه عدل الهی محاکمه خواهند شد، در این دنیا نیز به سزای اعمالشان خواهند رسید. این سخنان، مژده آن را می‌دهد که رجعت، امری امید آفرین برای انسان‌های مظلوم جامعه است که سرآغاز آن با ظهور امام زمان (عجل‌الله‌فرجه) و تشکیل دولت کریمه آن حضرت خواهد بود و شیعیان با انتشار سخنان ائمه معصومین (علیهم‌السلام) و رساندن آن به گوش عالمیان، زمینه ساز آینده‌ای درخشان و امیدآفرین خواهند بود.

پی‌نوشت:
[1]. شيخ صدوق، عیون اخبارالرضا (ع)، ج1، ص307، منشورات جهان‌، بی‌تا.
[2]. طبرسی، احتجاج، ج2،‌ ص497، انتشارات سعيد، نشر مرتضی، مشهد، چاپ اول، 1403 هـ ق.
[3]. علی بن ابراهیم قمی، تفسیرقمی، ج2، ص134، قم، انتشارات دار الكتاب‌، چاپ سوم، 1404 هـ ق.
[4]. همان.

محمدجواد مهریار