پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ بیان خطبه غدیرخم و اعلام علنی خلافت و جانشینی امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) یکی از مسائل مهمی است که همواره میان شیعیان با سایر مذاهب اسلامی اختلافات اساسی وجود داشته است. نکته‌ای که باید به آن توجه داشت، بیان این حدیث شریف در منابع معتبر اهل سنت است و علمای بسیاری از اهل سنت به تواتر و صحت این روایت بارها اشاره کرده‌اند. به عنوان نمونه، ابن حجر عسقلانی که یکی از علمای مشهور اهل سنت است و کتابهای او از منابع معتبر و درجه اول شمرده می‌شود، به نقل یک روایت و صحیح بودن آن در کتابش اذعان کرده است.
ابن حجر می‌نویسد: «نبی مکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در محل غدیرخم حاضر شد و دست علی را گرفت، سپس فرمود: آیا شهادت می‌دهید که پروردگارتان الله است؟ همه گفتند: بلی! فرمود: آیا شهادت می‌دهید که خدا و رسولش بر انفس شما اولی و مقدم بر خود شما هستند؟ همه گفتند: بلی! پس فرمود: هر کس خدا و رسولش مولای اوست، پس علی نیز مولای اوست! من در میان شما دو میراث گرانبها باقی می‌گذارم که اگر به آن دو چنگ زنید، هیچگاه گمراه نمی‌شوید. کتاب خدا و اهل بیت من»
ابن حجر عسقلانی در ادامه می‌نویسد: «سند این روایت صحیح است.»(1)

اما یک نکته در این روایت مورد توجه و اهمیت است. در این روایت، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به ولایت و سرپرستی و برتری وجود مقدس پروردگار عالم و شخصیت شریفشان بر تمام مؤمنین نسبت به خود اشخاص اشاره فرموده‌اند. این سخن حضرت برگرفته از آیه شریفه «إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ (مائده/55) ولى شما تنها خدا و پيامبر اوست و كسانى كه ايمان آورده‌اند همان كسانى كه نماز برپا مى‌دارند و در حال ركوع زكات مى‏‌دهند» است. با توجه به آنچه بیان شد مشخص می‌شود کلمه ولی در اینجا به معنای ولایت و سرپرستی است؛ چرا که موالی همواره یا سبب هدایت می‌شوند و یا عامل گمراهی افراد می‌شوند.

در حقیقت، در خطبه غدیرخم بر اساس این اقرار که از سوی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) گرفته شد و مسلمانان تأیید کردند حضرت و خدای رحمان نسبت به هر شخص بر نفس خودش برتری دارند، مشخص می‌شود که ولیّ به معنای سرپرست بوده و معنای دوست برای آن، امری محال است.
باید گفت اگر کسی کلمه ولی که در خطبه غدیرخم آمده را به معنای دوست معنا کند، سخنی گزاف گفته است؛ چرا که نمی‌توان گفت ،کسی با خودش بیشتر از خدا و انبیاء دوست‌تر است و یا آنکه خدا از خود شما با شما دوست تر است. زیرا که نفس هیچ انسانی نمی تواند با خودش دوست باشد و دوستی به معنای عُلقه میان دونفر است و نمی‌توان گفت هر موجودی از دو قسمت خودش و نفسش تشکیل شده است؛ پس در نتیجه در دوستی با خود، خدا از او پیشی گرفته است.
همچنین باید گفت خدای رحمان در قرآن کریم نسبت به احاطه خود بر تمام انسانها می‌فرماید: «وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ (ق/16) ما از رگ گردن او به او نزدیکتریم.» لذا نمی‌توان تصور کرد که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در حدیث غدیرخم فرموده باشند، آیا خدا و رسولش از خود شما نسبت به خودتان دوست‌تر هستند؟!

پی‌نوشت:
1. المطالب العالية، ابن حجر عسقلانی، ج16، ص142، رقم: 3943، دار العاصمة للنشر والتوزيع - دار الغيث للنشر والتوزيع، چاپ اول، 1419هـ ق. «عن علي رضي الله عنه قَالَ: إِنَّ النَّبِيَّ ... وَسَبَبُهُ بِأَيْدِيكُمْ، وَأَهْلُ بَيْتِي".»

محمدجواد مهریار