پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در اوستا هیچ ذکری از نوروز نشده است. چنان که مری بویس (Mary Boyce)  انگلیسی می‌نویسد:

Nowruz is not, however, referred to in the small corpus of Old Avestan texts attributed to Zoroaster, nor does its name occur in the Young Avesta… Although Nowruz is not mentioned in the surviving Young Avestan texts [1]

حکیم ابوالقاسم فردوسی، در شاهنامه می‌نویسد که جشن نوروز به دوران جمشید برمیگردد. جمشید تختی برای خود ساخت و با نیروی افسون، گوهر (سنگ‌های ارزشمند، سیم و زر) را دل زمین بیرون کشید و گیاهان خوشبو را برای مردمان آورد. او تخت شاهی خود را به گوهر آراست، و مردم را برای دیدنِ آن گرد آورد. آن روز، همان جشنِ نوروز شد که در روز نخستِ ماه فروردین رخ داد:

بجمشيد بر گوهر افشاندند
مران روز را روز نو خواندند

سر سال نو هرمز فرودين
بر آسوده از رنج روى زمين[2]

دینوری (ادیب و مورخ ایرانی قرن 3 هجری)، مسعودی (ادیب و اندیشمند قرن 3-4)، ابوسعید گردیزی (دانشمند ایرانی در قرن 5 هجری) و... تصریح می‌کنند که نوروز، به جا مانده از جمشید است.[3] به ویژه اینکه گردیزی می‌گوید جمشید در این روز، سیاهپوستان را شکست داد و آنان را غارت کرد![4]

به هر روی می‌دانیم که جمشید، هزاران سال پیش از زرتشت می‌زیست و به عبارتی، نوروز، جشن پیشازرتشتی است و قدمت آن بسیار بیشتر از زرتشت و زرتشتی‌گری است.

از سویی ما می‌بینیم که ایرانیان، پس از مسلمان شدن، جشن‌های زرتشتی را دور ریختند. جشن‌های مهم زرتشتی از قبیل مَیدیوزَرِیم (Maidh-yo-zarem)، مَیدیوشـِمَه (Maidh-yo-shema)، پَـیتی ‌شَـهیم (Paiti-shahem)، اَیاسرِم (Aya-threm)، میدیارِم (Maidh-ya-rem)، هَـمَـسپَـتمَدُم (Hamas-path-maedem)، امُردادگاه، دِیگان و... که یقیناً 99 درصد ایرانیان، حتی اسم این جشن‌ها را در طول زندگی نشنیده اند.

چه شد که ایرانیان فرهیخته، مسلمان شدند، و در راه رشد و ترقی اسلام بسیار کوشیدند، و جشن‌های زرتشتی را به زباله دان ریختند. اما نوروز را نگه داشتند؟ چون نوروز، جشن زرتشتی نبوده و نیست. بلکه جشن ایرانی بوده و هست. زرتشتیان هم به عنوان یکی از گروه‌های اجتماعی و مذهبی ایران، نوروز را جشن می‌گیرند، اما ابداً نمی‌توان نوروز را به نام زرتشتیان سند زد.

پی‌نوشت:

[1]. بنگرید به:
Mary Boyce. NOWRUZ i. In the Pre-Islamic Period, Encyclopædia Iranica, Last Updated: November 15, 2009.
[2].  ابوالقاسم فردوسی، شاهنامه، تهران: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و مرکز خدمات کامپیوتری نور، 1389، ص 13.
[3]. ابوالحسن علی بن حسین مسعودی، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1374، ج 1، ص 218. ابوسعید گردیزی، زین الاخبار (تاریخ گردیزی)، تحقیق عبدالحی حبیبی، تهران: دنیای کتاب، 1363، ص 514-515. ابوحنیفه دینوری، اخبار الطوال، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی، 1371، ص 26.
[4]. ابوسعید گردیزی، همان، ص 514-515.