پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ همانند آن چه در شأن مقام و شخصیت حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) آمده، درفضیلت زیارت قبر مطهر ایشان نیز پاداش فراوانی از جانب ائمه اطهار (علیهم‌السلام) بیان شده است. امام صادق (عليه‎السلام) سال‌ها قبل از ولادت حضرت معصومه (علیهاالسلام) در بیان جایگاه شهر مقدس قم و ویژگی های بانوی کرامت فرمودند: «برای خدا حرمى است و آن شهر مكه است و برای رسول خدا نیز حرمى بنا شده كه آن مدينه است و حرم اميرالمؤمنين شهر كوفه است و همانا قم، حرم ما اهل بیت است. در شهر قم بانویی از فرزندان من دفن می‌شود که هر کس او را زیارت کند بهشت برایش واجب می‌شود.»[1]

با آن که سن مبارک حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) در هنگام شهادت حدود بیست و هشت سال بیان شده، ویژگی‌های شخصیتی حضرت، ازایشان الگویی نمونه برای بانوان شیعه ساخته است. با توجه به روایاتی که در مورد اهمیت شخصیت حضرت معصومه (علیهاالسلام) بیان شده، مهمترین فضایل ایشان را می توان در سه بخش مورد توجه قرار داد.

فضیلت اول: امام شناسی
دختران و بانوان اهل بیت با الگوگرفتن و تبعیت از حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) در بزنگاه‌های سخت روزگار، از حریم مقدس ولایت به بهترین شکل دفاع کرده‌اند. تاریخ گواهی می‌دهد که فاطمه زهرا و زینب کبری (سلام‌الله‌علیهما)، در شرایطی که حجت خدا در میان معرکه، یار و یاوری نداشت به دفاع از رسالت و ولایت پرداختند. اما دوران مشقت‌باری که از جانب حکومت عباسی بر اهل بیت (علیهم‌السلام) تحمیل شده بود سبب شد خفقان و ترس، تمام جامعه اسلامی را در بر گیرد. به همین دلیل شیعیان به راحتی توان بیان احادیث خاندان رسالت (علیهم‌السلام) را نداشتند و به جای بردن نام مبارک ائمه معصومین (علیهم‌السلام)، از القابی همانند عبد صالح یا اباالحسن و یا عالم استفاده می‌کردند. در این شرایط، حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) با تعدادی از برادران خود برای تبیین امر امامت و دفاع از ولایت راهی سرزمین طوس شدند تا در دفاع از مقام شامخ امامت، هادی و راهنمای امت باشند.

بعضی علمای اهل سنت، به بیان روایت از حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها)، در زمینه دفاع از ولایت اشاره کرده‌اند؛ تا آنجا که حدیث غدیر به روایت حضرت معصومه از صدیقه طاهره (سلام‌الله‌علیهما) و یا نقل حدیث مشهور فواطم، خود دلیلی بر امام شناسی و دفاع از حریم مقدس ولایت، توسط آن حضرت است.

محمد بن عمر اصفهانی عالم مشهور اهل سنت، با ذکر حدیثی که در اثبات ولایت و فضیلت امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) به نقل از حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) بیان شده، در کتاب خود می‌نویسد: «فاطمه دختر علی بن موسی از فاطمه دختر موسی از فاطمه دختر صادق، از فاطمه دختر محمد باقر، از فاطمه دختر علی بن الحسین، از فاطمه دختر حسین و از فاطمه دختر رسول الله نقل می‌کند که حضرت صدیقه طاهره (سلام‌الله‌علیها) خطاب به مهاجرین و انصار می‌فرماید: آیا سخن رسول الله در غدیر خم را فراموش کردید که فرمودند: هر کسی که من مولای اویم، علی مولای اوست؟»[2]

این روایت عظیم الشان، در کتب اهل سنت و به نقل از حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها)، نشان‌دهنده معرفت ایشان به امامت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) است.

فضیلت دوم: دانش و علم الهی
اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السلام)، عالمان عظیم الشأنی هستند که از جانب پروردگار عالم، مخزن علوم الهی معرفی شده‌اند. مکرر اتفاق افتاده که بسیاری از دانشمندان در مسائلی که برایشان پیش می‌آمد و توان پاسخگویی به آن را نداشتند با حضور در محضر حجت خدا، از دریای علوم ایشان استفاده می‌کردند.

در مورد فضیلت علم و دانش الهی حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) به عنوان امامزاده ای عظیم الشأن چنین نقل شده است: «روزی عده‌ای از شیعیان، برای دیدارامام کاظم (علیه‌السلام) وارد مدینه شدند. قصد آنان از این دیدار بیان سؤالاتی بود که پاسخش را نمی‌دانستند و می‌خواستند تا از حضرت، راهنمایی و ارشاد کسب کنند. هنگامی که به درب خانه موسی بن جعفر (علیهماالسلام) رسیدند مطلع شدند که امام، راهی سفر شده‌اند؛ اما فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) به تمامی سؤالاتشان به صورت مکتوب پاسخ دادند و به دستشان سپردند. آنها بعد از خروج از مدينه در حالی که امام از سفر باز می‌گشتند به محضر مبارک موسی بن جعفر (علیهماالسلام) مشرف شدند. هنگامی كه امام (علیه‌السلام) از حضور آنان در مدینه با خبر شدند و پرسش‌های آن جمعیت و پاسخ‌های فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) را مشاهده كردند، سه بار فرمودند: «فِداها اَبوها» يعنی: پدرش به فدايش باد.»[3]

علم الهی حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) برگرفته از محضر ائمه اطهار (علیهم‌السلام) است زیرا در غیر این صورت، کسی در آن سن کم، توان پاسخگویی به سؤالات علما و دانشمندان را ندارد.

فضیلت سوم: شجاعت و شهادت
شجاعت مثال زدنی دختران و بانوان اهل بیت (علیهم‌السلام)، ویژگی شاخصی است که نمود آن را می‌توان در واقعه هجوم به بیت وحی و قیام کربلا و همچنین در هجرت حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) مشاهده کرد. هر چند مزد رسالت نبی اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) هیچ گاه پرداخت نشد؛ اما اهل بیت (علیهم‌السلام) در انجام ابلاغ ولایت و هدایت امت، لحظه‌ای کوتاهی نکردند و آنچه وظیفه الهی بود را به بهترن شکل ممکن به انجام رساندند.

حسن بن محمد قمی در کتاب تاریخ شهر قم می‌‎نویسد: «در سال دویست هجری مأمون خليفه عباسی، امام علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام) را از مدينه به مرو به جهت وليعهدی آن حضرت طلب کرد و خواهر ايشان در سال دویست و یک به قصد ديدار برادر و امام خود، راهی مرو شد. گفته شده حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) پس از دريافت نامه برادر بزرگوارش، خود را آماده سفر کرد. ايشان با كاروانی از برادران و بستگانش راهی ايران شد. چون به ساوه رسيدند دچار جنگ سختی با دشمنان اهل بيت (علیهم‌السلام) شدند و همه برادران و برادرزادگان وی به شهادت رسيدند. فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) پس از ديدن بدن‌های غرقه به خون عزيزانش به سختی بيمار گشت. حضرت پس از اين جريان، خادم خود را امر فرمود كه او را به قم ببرد.»[4]

بعد از این واقعه تلخ، حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) به قم عزیمت فرمودند و بعد از گذشت روزهایی سخت، در حالی که داغدار شهادت عزیزانشان بودند و از دیدار برادر نیز جا مانده بودند، در شهر مقدس قم از دنیا رفتند.

پی‌نوشت:
[1]. علامه مجلسى، بحار الأنوار، دارإحياء التراث العربی - بيروت، چاپ دوم، 1403هـ، ج48، ص317؛ «إِنَّ لِلَّهِ‏ حَرَماً وَ هُوَ مَكَّةُ ... وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ.»
[2]. محمد بن عمر اصبهانی، نزهة الحفاظ، مؤسسة الكتب الثقافية - بيروت 1406هـ، چاپ اول، ج1، ص101؛ «حدثتنا فاطمة ... فعلي مولاه.»
[3]. علی اکبر مهدی پور، كريمه اهل بيت، نشر حاذق، ۱۳۷۴ش، ص63 و 64.
[4]. حسن بن محمد قمی، تاریخ شهر قم، انتشارات توس، سال چاپ، 1361ش، ص163.

نویسنده: محمدجواد مهریار