شبهه
صالح بن عبدالعزیز آل الشیخ، از مفتیان معاصر وهابیت، در کتاب «هذه مفاهیمنا»، با استناد به آیه «وَيَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللهِ مَا لاَ يَضُرُّهُمْ وَلاَ يَنفَعُهُمْ وَيَقُولُونَ هَؤُلاء شُفَعَاؤُنَا عِندَ اللهِ.[يونس/18] آن‌ها غیر از خدا، چیزهایی را می‌پرستند که نه به آنان زیان می‌رساند، و نه سودی می‌بخشد، و می‌گویند: این‌ها شفیعان ما نزد خدا هستند!» مدعی شده است که این آیه و آیات مشابه آن، از طلب شفاعت از اموات نهی می‌کنند؛ آل شیخ هم‌چنین مدعی شده است طلب کنندگان شفاعت از اموات، شبیه بت‌پرستان هستند.[1]

در پاسخ به ادعای صالح آل شیخ چند نکته را باید بیان کرد:
اولاً: در همان آیه‌ای که آل شیخ به آن استناد کرده است، (یعنی آیه 18 سوره یونس)، واژه «یعبدون» حاکی از عبادت بت‌ها توسط بت پرستان است؛ به‌دیگر سخن، بت پرستان به‌دلیل پرستش بت‌ها، مورد مذمت قرار گرفته‌اند؛ حال آن‌که هیچ‌یک از مسلمانانی که از اموات، شفاعت می‌طلبند، درصدد عبادت آنان نیستند و صرفاً اموات را بندگانی آبرومند نزد خداوند متعال قلمداد می‌کنند و لذا از آنان می‌خواهند که برای حل مشکلات دعا کنند.
تذکر این نکته نیز مهم است که افعال ما هنگامی عبادت محسوب می‌شوند که توأم با اعتقاد به الوهیت و ربوبیت باشند؛ این درحالی است که هیچ‌یک از درخواست کنندگان شفاعت از اموات، معتقد به الوهیت و ربوبیت آنان نبوده‌اند. بنابراین نمی‌توان طلب شفاعت از صالحینی که در قید حیات نیستند را عبادت غیرالله تلقی کرد.
ثانیاً: طلب شفاعت از اموات، اگر همانند فعل بت‌پرستان بود، چرا در بین سلف امت، رواج داشته است؟ به‌عنوان نمونه در روایت موسوم به «مالک الدار»، وارد شده است که در ایام خلافت عمر بن خطاب، شخصی که یا صحابی بوده و یا تابعی، به حرم مطهر نبوی (صلی‌الله‌علیه‌وآله) مشرف می‌شود و خطاب به آن حضرت چنین عرض می‌کند: «استسق لامتک.[2] از خداوند متعال بخواه که قحطی تمام شود.» چنین درخواستی، قطعاً طلب شفاعت از اموات بوده است، با این وجود آیا می‌توان، فعلِ سلف امت را همانند بت پرستی بت پرستان قلمداد کرد؟ آیا می‌توان مدعی شد سلف امت، به عبادت غیرالله مشغول بوده‌اند؟ قطعاً چنین فروضی صحیح نیست؛ بنابراین، نمی‌شود شفاعت‌خواهی از صالحین را همانند بت‌پرستی مشرکین تلقی کرد.
ثالثاً: طلب شفاعت از اولیاء الهی، همواره مورد تأکید علمای اسلامی بوده است؛ چنان‌که سمهودی سنی مذهب در «وفاء الوفاء» می‌نویسد: «اعلم أن الاستغاثة والتشفع بالنبي وبجاهه وبركته إلى ربه تعالى من فعل الأنبياء والمرسلين، وسير السلف الصالحين، واقع في كل حال، قبل خلقه وبعد خلقه، في حياته الدنيوية ومدة البرزخ وعرصات القيامه.[3] آگاه باش! استغاثه و طلب شفاعت از پیامبراکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، از جمله افعالی است که انبیاء و مرسلین (علیهم‌السلام) بدان ملتزم بوده‌ و از سیره سلف امت محسوب می‌شود. استغاثه و طلب شفاعت از حضرت رسول (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در هر زمانی، حتی قبل از ولادت آن حضرت محقق شده است.» با این همه، اگر طلب شفاعت از اموات، همانند بت‌پرستی مشرکین است، چگونه امکان دارد پیشوایان اسلامی به آن تاکید کرده و آن را مشروع به حساب آورده باشند؟
از مجموع مباحث فوق مشخص می‌شود که طلب شفاعت از اموات، از جمله اموری بوده است که مسلمانان و پیشوایان دینی، از گذشته تا حال، بدان ملتزم بوده‌اند و از آن‌جایی که هیچ‌یک از مسلمین، قائل به الوهیت و ربوبیت امواتی که از آنان، شفاعت می‌طلبند، نیستند، بنابراین طلب شفاعت را نمی‌توان، عبادت غیرالله به‌حساب آورد. از همین‌رو مشخص می‌شود ادعای، آل شیخ و دیگر مفتیان وهابی که معتقدند طلب شفاعت از اموات، شبیه بت‌پرستی مشرکین است، ادعایی ناصواب و به دور از انصاف محسوب می‌شود.

پی‌نوشت:

[1]. آل الشیخ، صالح بن عبدالعزیز، هذه مفاهیمنا، ص153، ریاض، إدارة المساجد والمشاريع الخيريه، چاپ دوم، 1422ه‌ق.
[2]. ابن ابی شیبه، مصنف، ج6، ص356، ریاض، مکتبه الرشد، چاپ اول، 1409ه‌ق.
[3]. سمهودی، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفى(صلی‌الله‌علیه‌وآله)، ج4، 193، بیروت، دار الكتب العلميه، چاپ اول، 1419ه‌ق.

نویسنده: محمد باغچیقی(باغچقی)