متن مقاله
یکی از انحرافاتی که بنیان‌گذار وهابیت، محمد بن عبدالوهاب، داشت این است که وی، اصل تقیّه را باطل می‌شمرد و با فحش و ناسزاگویی، طرفداران تقیه را کافر می‌خواند.[1] این در حالی است که با توجه به قرآن و روایات، تقیه امری مسلم و مورد تأیید است که بر عمل به آن تأکید هم شده است که در این مقاله برآنیم که تقیه از دیدگاه قرآن و روایات را مورد بررسی قرار دهیم:

- تقیه در قرآن؛
فخر رازی در ذیل آیه: «وَ قالَ رَجُلٌ مُؤْمِنٌ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَکْتُمُ إيمانَهُ أَ تَقْتُلُونَ رَجُلاً أَنْ يَقُولَ رَبِّيَ اللَّهُ... [غافر/28] و مرد مؤمنی از آل فرعون که ایمان خود را پنهان می‌داشت گفت: آیا می‌خواهید مردی را بکشید به‌خاطر این‌که می‌گوید: پروردگار من «اللَّه» است.»، می‌گوید: فرد مؤمنی از آل فرعون به حضرت موسی (علیه‌السّلام) ایمان آورده و با او رابطه پنهانی داشت. او حضرت موسی را از نقشه قتل وی توسط فرعونیان آگاه کرد، و ایمان خود را از فرعونیان مکتوم می‌داشت. پنهان داشتن ایمان جز به این نبود که اقوال و افعالی را اظهار کند که با عقاید فرعونیان هماهنگ باشد. او این کار را هم برای حفظ جان خود و هم برای کمک به حضرت موسی (علیه‌السّلام) و حفظ جان ایشان از خطر فرعونیان انجام می‌داد. بنابراین او به اصل تقیّه عمل کرد، و قرآن عمل او را با تکریم و ستایش یاد می‌‌کند.[2] هم‌چنین خدای تعالی درباه اصحاب کهف می‌فرماید: «وَ کَذلِکَ بَعَثْناهُمْ لِيَتَسائَلُوا بَيْنَهُمْ قالَ قائِلٌ مِنْهُمْ کَمْ لَبِثْتُمْ قالُوا لَبِثْنا يَوْماً أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ قالُوا رَبُّکُمْ أَعْلَمُ بِما لَبِثْتُمْ فَابْعَثُوا أَحَدَکُمْ بِوَرِقِکُمْ هذِهِ إِلَي الْمَدينَةِ فَلْيَنْظُرْ أَيُّها أَزْکي‏ طَعاماً فَلْيَأْتِکُمْ بِرِزْقٍ مِنْهُ وَ لْيَتَلَطَّفْ وَ لا يُشْعِرَنَّ بِکُمْ أَحَداً * إِنَّهُمْ إِنْ يَظْهَرُوا عَلَيْکُمْ يَرْجُمُوکُمْ أَوْ يُعيدُوکُمْ في‏ مِلَّتِهِمْ وَ لَنْ تُفْلِحُوا إِذاً أَبَداً.[کهف/19و20] این‌گونه آن‌ها را (از خواب) برانگیختیم تا از یکدیگر سؤال کنند، یکی از آن‌ها گفت: «چه مدّت خوابیدید؟!» گفتند: «یک روز، یا بخشی از یک روز!» (و چون نتوانستند مدّت خوابشان را دقیقاً بدانند) گفتند: «پروردگارتان از مدّت خوابتان آگاه‌تر است! اکنون یک نفر از خودتان را با این سکّه‌ای که دارید به شهر بفرستید، تا بنگرد کدام‌یک از آن‌ها غذای پاکیزه‌تری دارند، و مقداری از آن برای روزی شما بیاورد. امّا باید دقّت کند، و هیچ‌کس را از وضع شما آگاه نسازد* چرا که اگر آنان از وضع شما آگاه شوند، سنگسارتان می‌کنند یا شما را به آیین خویش باز می‌گردانند و در آن صورت، هرگز روی رستگاری را نخواهید دید!» که از این آیات به خوبی مسئله تقیّه در امر دین استفاده می‌شود.[3] اگرچه آیات مربوط به تقیّه مسلمان از کافر است، با این حال به حکم این‌که مورد عمومیّت دارد، این آیات، تقیّه از مسلمانان را نیز شامل می‌شوند.

- تقیه از دیدگاه روایات نبوی؛
بخاری به سند خود از عایشه نقل می‌کند که رسول خدا (صلی‌الله‎علیه‌وآله) به او فرمودند: «آیا ندیدی قوم خود را هنگامی‌که کعبه را بنا کردند، بر قواعد ابراهیم اکتفا نکردند؟ عایشه می‌گوید: عرض کردم: آیا شما آن‌ها را بر قواعد ابراهیم باز نمی‌گردانی؟ فرمود: اگر نبود آن‌که قومت تازه از کفر به اسلام گرویده‌اند، این کار را انجام می‌دادم.»[4]
نسایی در سنن خود از سعید بن جبیر نقل می‌کند که گفت: «من در عرفات با ابن عباس بودم که فرمود: چه شده که از مردم صدای تلبیه را نمی‌شنوم؟ در جواب او عرض کردم: مردم از معاویه خوف دارند. آن‌گاه ابن عباس از خیمه خود بیرون آمد و شروع به تلبیه گفتن کرد و فرمود: مردم سنّت را به جهت بغض با علی (علیه‌السّلام) ترک کرده‌اند.»[5] و این دو مورد نیز تقیه در برابر مسلمان را تأیید می‌کند.

پی‌نوشت:

[1]. رسالة فی الرد علی الرافضة، محمّد بن عبدالوهاب، ص 20.
[2]. تفسیر الکبیر، محمد فخر رازی، ج 27، ص 56.
[3]. تفسیر الکبیر، محمد فخر رازی، ج 21، ص 103.
[4]. صحیح بخاری، بخاری، دار ابن کثیر، بیروت، ج 2، ص 179
[5]. سنن نسائی، نسائی، ج 5، ص 253. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.