با اینکه محمد بن عبدالوهاب آیین خود را با شعار دعوت به توحید و مبارزه با شرک و مظاهر آن آغاز کرد ولی اساتید و علمای مذاهب اهل‌سنت بویژه علمای حنبلی مذهب، متوجه انحراف و بطان عقاید و آیین محمد بن عبدالوهاب شدند و از راه‌های گوناگون به روشن کردن افکار عمومی می‌پرداختند. که در این مقاله چند مورد از آنان اشاره می‌نماییم.

- ابن عابدین حنفی؛ محمد امین بن عمر بن عبدالعریز معروف به ابن عابدین از علمای بزرگ حنفی و از معاصرین محمد بن عبدالوهاب، وهابیان را خوارج زمان ما معرفی کرده است و با مناسبت بیان اوصاف و ویژگی‌های خوارج می‌نویسد: یکی از ویژگی‌های خوارج این است که تنها خودشان را مسلمان می‌دانند و تمامی مخالفانشان را تکفیر می‌کنند. پیروان محمد بن عبدالوهاب نیز همین ویژگی را دارند. آنان که از نجد ظهور کردند و بر حرمین شریفین (مکه و مدینه) تسلط پیدا کردند، خودشان را منتسب به مذهب حنابله می‌کنند و معتقدند تنها خودشان مسلمان هستند و کسانی که با عقائد و افکارشان مخالف باشند، مشرک هستند. آنان بسیاری از اهل‌سنت و عالمان سنی را با همین بهانه به قتل رساندند تا این که به خواست خداوند در سال 1233 هجری قمری توسط لشکر مسلمانان شکست خوردند.[1]

- زینی دحلان شافعی؛ زینی دحلان شافعی با خوارج خواندن فرقه وهابیت و نگارش کتاب‌های «الدرر السنیة فی الرد علی الوهابیة»، «فتنةالوهابیة»، «خلاصة الکلام فی أمراء البلد الحرام» و «الفتوحات الاسلامیة» در رد وهابیت، خود رادر شمار مخالفین جدی محمد بن عبدالوهاب و فرقه ساختگی وهابیت قرار داده است.

- عبدالمحسن بن علی أشیقری حنبلی؛ او از معاصرین محمد بن عبدالوهاب است که با حرکت وهابیت شدیدا مخالفت می‌کرد و کتابی نیز در رد محمد بن عبدالوهاب و افکار وی نوشته است.[2]

- عثمان بن عبدالعریز بن منصور حنبلی؛ عثمان بن عبدالعزیز از قضات نجد و از مخالفین محمد بن عبدالوهاب و حرکت وی است.[3]

پی‌نوشت:

[1]. «مطلب فی أتباع عبدالوهاب الخوارج فی زماننا. قوله: (و یکفرون أصحاب نبیّنا) علمت أنّ هذا شرط فی مسمّی الخوارج، بل هو بیان لمن خرجوا علی سیدنا علیّ و إلّا فیکفی فیهم اعتقادهم کفر من خرجوا علیه... .» حاشیة ردّ المحتار علی الدر المختار شرح تنویر الأبصار، ابن عابدین، دار الفکر للطباعة و النشر، بیروت، ج 4، ص 449.
[2]. الأعلام، زرکلی وهابی، دار العلم للملایین، بیروت، ج 4، ص 151.
[3]. همان، ص 208.