پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب- مهمترین نقاد صوفیه از میان صوفیان، ابوالحسن علی بن عثمان هجویری، صوفی قرن پنجم است. او در اثنای یکی از آثار خود به نام "کشف المحجوب"، بسیار بر صوفیان منحرف زمان خود تاخته و بی‌رسمی‌های آنان را آشکار ساخته است. از جمله در آغاز کتاب خود، در بیان سبب تصنیف کتاب، شکایتی بلیغ از صوفیان زمان خود دارد که باعث اندراس (پاره شدن) علم تصوف شده‌اند و آثار گذشتگان را بازار خودفروشی کرده‌اند. گروهی از مدعیان کتاب‌های صوفیه را برای شکار خلق برچیدند و باقی را شستند و ناپایدار کردند، گروهی دیگر اگرچه نشُستند، ولی نخواندند و گروه سوم خواندند و نفهمیدند، اما از نقل عبارات آن بازار گرمی کردند.»[نقد صوفی، ص 71] گزارش هجویری درواقع نشانگر دور بودن صوفیان از کتاب و کتابخوانی است. او مخاطبان کتب صوفیه را به سه گروه تقسیم کرده و می‌گوید گروه اول کتب صوفیه را برای شکار خلق جدا کرده و بقیه کتاب‌ها را از بین بردند. گروه دوم کتاب‌ها را از بین نبردند ولی آن‌ها را هم نخواندند. گروه سوم کتاب‌ها را خواندن ولی نفهمیدند. این وضع صوفیان قرن پنجم است که گزارش آن توسط هجویری -که خود از برگان صوفیه است- حکایت شده است. اگر صوفیان قرن پنجم اینگونه بودند، صوفیان زمان ما در چه حالی به سر می‌برند!؟

پی‌نوشت:
یوسف‌پور محمد کاظم، نقد صوفی، روزنه، تهران، 1380، ص 71