پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب- در حالی که برخی منکر ملاک و معیاری برای کشف و شهود هستند، قیصری در مقدمه شرح فصوص می‌نویسد: «چنین نیست که مکاشفات عرفانی همواره مصون از خطا و اشتباه باشند، بلکه در بسیاری از موارد آنچه مکاشفه، شهود و حقیقت به نظر می‌رسد، درواقع ساخته خیال و جزء القائات شیطانی است که نه تنها پرده از حقیقت بر نمی‌گیرد، بلکه حقیقت را واژگونه می‌نمایاند و موجب گمراهی و ضلالت می‌شود.»[شرح فصوص الحکم، صص 633 و 636] صدرالمتألهین برای احتیاج داشتن کشف و شهود به ملاک و معیار صحت، آثار افرادی چون ابن‏‌عربی و شاگردش صدرالدین قونوی را بیان می‌کند و می گوید:«آنان معتقدند هنگامی که ما عقاید خود را بر میزان قرآن و حدیث عرضه بداریم، آنها را با ظواهر قرآن و حدیث بدون هیچ‌گونه تأویلی‏ منطبق می‏‌یابیم و بدین‏سان حقانیت قطعی آنها را درمی‌یاییم.» [عين نضاخ، ص 718]  از آنچه صدرالمتالهین نقل شده، معلوم می‌شود که در حقیقت آنان می‌گویند نفس مکاشفات و مشاهدات به تنهایی و بدون انطباق با قرآن و حدیث، موجب علم به حقانیت مطلب مشهود نمی‌شود و ملاک کشف و شهود رحمانی مطابقت با قرآن و حدیث است. بنابراین سخن کسانی که معتقدند کشف و شهود ملاک و معیاری نمی‌خواهد، خدشه دار شده و از درجه اعتبار ساقط خواهد شد.

پی‌نوشت:
قیصری داود، شرح فصوص الحکم، قم، بیدارفر، 1375، صص 633 و 636
جوادی آملی، عين نضاخ (تحریر تمهید القواعد)، إسراء، قم، 1387، ص 718