اختلاف در شأن نزول آیات سوره لیل
فخر رازی میگوید مفسرین اهل سنت اجماع دارند که آیات 17 تا آخر سوره لیل در شأن ابوبکر نازل شده، و دلیلی بر افضلیت اوست.[تفسیر الکبیر، ج31، ص187]
استدلال به این آیات بر افضلیت ابوبکر متوقف است بر اینکه شأن نزول این آیات در مورد ابوبکر و انفاق او باشد، در حالیکه این امر حتی در بین مفسرین اهل سنت اختلافی است، و دو قول دیگر در شأن نزول بیان کردهاند؛ یکی اینکه در مورد قصه ابودحداح و صاحب نخلی که از روی بخل خرما را از دهان فرزندان همسایه درمیآورد، نازل شده؛ قول دیگر هم این است که کلمه «الاتقی» در آیه بر عموم حمل میشود، و به معنی باتقواترین نیست، بلکه به معنی «تقی» و متقی است؛ پس اجماعی در بین مفسرین اهل سنت در شأن نزول آیه وجود ندارد و اگر اکثریت در حق ابوبکر هم بدانند، یکی از سه قول در میان مفسرینشان است.
علت تعدد اقوال در این زمینه با وجود نفعی که در این شأن نزول برای اهل سنت دارد، این است که در ماجرای ابودحداح «اشقی» و «اتقی» مشخص است ولی در مورد قضیه ابوبکر چنین نیست؛ همچنین اگر منظور از «اتقی» را باتقواترین بگیرند، نمیتوانند ابوبکر را از پیامبر باتقواتر بدانند و استدلال نقض میشود.
بنابراین استدلال فخر رازی بر افضلیت ابوبکر بر امیرالمؤمنین با استدلال به این آیه صحیح نیست.
پینوشت:
تفسیر الکبیر، فخر رازی، ج31، ص187. «أَجْمَعَ الْمُفَسِّرُونَ مِنَّا عَلَى أَنَّ الْمُرَادَ مِنْهُ أَبُو بَكْرٍ رَضِيَ اللَّهُ تَعَالَى عَنْهُ... أَنَّ الْمُرَادَ مِنْ هَذَا الْأَتْقَى هُوَ أَفْضَلُ الْخَلْقِ.»
افزودن نظر جدید