پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ سلفی اسم منسوب است و به گروهی گفته می‌شود که مدعی پیروی از تفکر سلف هستند. با تبیین معنای لغوی و اصطلاحی و اقسام آن، مقصود از سلف روشن خواهد شد. «سلف» فعل ماضی، به معنای گذشته است و «قوم سلّاف» به معنای پیشینیان و «سلف الرجل» به معنای نیاکان شخص است.[1]
بنابراین واژه سلف در لغت به معنای گذشته و پیشینیان است. پنج تفسیر در معنای اصطلاحی سلف گفته شده است که با یکدیگر قابل جمع هستند:
سلف فقط به صحابه، تابعین و تابع تابعین اطلاق می‌شود و سلفی کسی است که پیرو صحابه، تابعین و تابع تابعین باشد؛[2]
سلف یعنی صحابه، تابعین، تابع تابعین و پیشوایان مذاهب فقهی؛ و سلفی به رجوع کنندگان به آنان در اعتقادات اطلاق می‌شود؛[3]
سلف به معنای قرن‌های اول ـ که بهترین قرن‌های این امت است - می‌باشد و مراد از سلفی رجوع کننده به آن‌چه که سلف اول در فهم دین ـ اعم از عقیده، شریعت و سلوک (کلام، فقه، اخلاق) ـ داشته‌اند، می‌باشد؛[4]
سلف به معنای سه قرن اول اسلام و سلفی کسی است که از کسانی‌که در این سه قرن می‌زیسته‌اند، پیروی کند؛[5]
و برخی سلفی را بر حنابله‌ای اطلاق می‌کنند که در قرن چهارم یا پنجم می‌زیسته‌اند.[6]

نسبت بین سلفی و وهابی: حسن بن علی سقاف اردنی شافعی بر این باور است که فرقی بین سلفی و وهابی نیست و هر دو گروه دو روی یک سکّه هستند و اعتقادات و افکار مشترکی دارند. وهابی‌ها در داخل جزیرة‍ العرب به وهابی حنبلی معروف می‌باشند و در خارج جزیرة العرب سلفی نامیده می‌شوند. وی در این‌باره می‌گوید: سلفیه معاصر به پیروان ابن تیمیّه حنبلی و مذهب امامان حنابله اهل تجسیم اطلاق می‌شود که بیرون از جزیرة العرب هستند. همه سلفی‌های معاصر (در جزیرة العرب)، ابن تیمیّه حنبلی - یکی از علمای حنابله - را امام، مرجع و شخصیتی برجسته می‌دانند و اصطلاح وهابی را به خاطر قبیح و شنیع بودن استفاده نمی‌کنند.
وهابی‌ها یا سلفی‌ها، پیروان مذهب حنبلی‌اند، حنبلی‌هایی که مجسمه و از نواصب هستند. اگرچه بعضی از وهابی‌ها در برخی از قضایا با مذهب حنبلی مخالف هستند، اما همه وهابی‌ها در عقیده تشبیه و تجسیم و نصب، اتفاق نظر دارند. سقاف در ادامه می‌گوید: حقیقت این است که وهابیت از بطن سلفیه زاده شده است و محمد بن عبدالوهاب کسی است که افکار ابن تیمیّه حنبلی و قدمای حنابله مجسمه را تبلیغ می‌کرد؛ همان مجسمه‌ای که ادعای سلفی‌گری و پیروی از سلف را داشتند.[7]
بنابراین مراد از سلف، کسانی هستند که در سه قرن اول زندگی می‌کردند و سلفی کسی است که ادعای پیروی از آنان را در فقه، اخلاق و عقاید دارد، مانند ابن تیمیه حنبلی حرانی. وهابی‌ها نیز مدعی پیروی از این تفکر هستند؛ لذا وهابیون هم خود را سلفی می‌دانند و جزئی از آنان هستند.

پی‌نوشت:

[1]. تاج اللغة و الصحاح العربیة، جوهری شافعی، ج 4، ص 1376.
[2]. العقیدة السلفیة و الرد علی المنحرفین عنها، طیب بن عمر بن حسین جکینی، ص 30.
[3]. العقائد السلفیة بأدلتها النقلیة و العقلیة، احمد بن حجر آل بو طامی بنعلی، ج 1، ص 9 ـ 12.
[4]. الصحوة الاسلامیة و هموم الوطن العربی و الإسلامی، یوسف قرضاوی، ص 25.
[5]. السلفیة مرحلة زمینة مبارکة لا مذهب اسلامی، محمد سعید رمضان بوطی، ص 9.
[6]. العقیدة السلفیة و الرد علی المنحرفین عنها، طیب بن عمر بن حسین جکینی، ص 26.
[7]. السلفیة الوهابیة أفکارها الأساسیة و جذورها التاریخیة، حسین بن علی سقاف، ص 19 ـ 20.