پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ محمد بن عبدالوهاب از زمان بروزافکارش مطرود خانواده خویش شده بود. او با عدم توانایی در تحلیل درست اعتقادات اسلامی، زمینه برخورد بزرگان خانواده با خودش را فراهم کرده بود.
زینی دحلان از فضلای هم‌عصر محمد بن عبدالوهاب بر این موضع تاکید می‌کند: «وكان أبوه رجلاً صالحًا من أهل العلم وكذا أخوه الشيخ سليمان، وكان أبوه وأخوه ومشايخه يتفرسون فيه أنه سيكون منه زيغ وضلال لما يشاهدونه من أقواله وأفعاله ونزعاته في كثير من المسائل، وكانوا يوبخونه ويحذرون الناس منه فحقق الله فراستهم فيه لما ابتدع من الزيغ والضلال الذي أغوى به الجاهلين وخالف فيه أئمة الدين وتوصل بذلك إلى تكفير المؤمنين.[1] پدر و برادر محمد بن عبدالوهاب افرادی صالح و عالم بودند. پدر و برادر و اساتید او پیش‌بینی می‌کردند که به زودی انحراف و گمراهی او آشکار می‌شود. چرا که آن‌ها در افعال و اقوال و آثاری که از او می‌دیدند، این گمراهی را مشاهده می‌کردند و مردم را از او می‌ترساندند و مردم را از او دور نگه می‌داشتند. تا این‌که خدا پیش‌بینی آن‌ها را در او محقق ساخت و وی بدعت‌گذاری‌اش را آشکار کرد. انحراف و گمراهی او جاهلین را فریب داد و ائمه دین با آن مخالفت کردند و او با آن بدعت‌ها مؤمنین را تکفیر کرد.»
شاید طرد شدن وی در تشدید افکارش نقش داشته است. به هر حال جامعه در شکل‌دهی اعتقادات یک نفر موثر است.

پی‌نوشت:

[1]. فتنه الوهابیه، زینی دحلان، ص4، استانبول، بی‌تا.
برگرفته از مقاله «برخورد پدر، برادر و اساتید محمد بن عبدالوهاب در برابر افکارش»