پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ بزرگان وهابی معاصر با یکدیگر اختلافات عدیده‌ای دارند. اکنون در عربستان سعودی جریان‌های سلفی زیادی وجود دارند، که اگر چه از نظر عقیدتی، سلفی و پیرو محمد بن عبدالوهاب می‌باشند، اما با یکدیگر اختلافات اساسی نیز دارند. اکنون در عربستان پنج جریان شاخص در حال فعالیت هستند، که با یکدیگر نیز اختلاف دارند. جریان علمای درباری، جامیه، البانیه، قطبیه، سروریه یا صحویه[1] از این موارد هستند.[2]
علمای درباری تقلید بی‌قید و شرط از حاکم را لازم می‌دانند، آنان بر این باور هستند که شاهزادگان سعودی بهتر می‌توانند سیاست را اداره کنند، از این‌رو علما نباید در سیاست مداخله کنند،[3] بلکه باید فقط در صدد توجیه اعمال حکماء باشند، و در صورتی‌که رفتار و کردار حکمای سعودی مخالف با دین بود، آن را برای مردم عوام توجیه و تأویل کنند.
در مقابل سروری‌ها و در رأس آن‌ها شیخ زین العابدین سروری این روش را درست نمی‌داند و معتقد است، باید علما مستقل از حکومت باشند و از حاکمان انتقاد کنند. شیخ سروری با استناد به سخنی از ابن تیمیه که گفته: «من مرد دینم نه مرد دولت»، می‌گوید: علمای معاصر باید از این سخن مشهور ابن تیمیه آگاه باشند و طبق گفتمان دینی سخن بگویند، نه برای خوشایند حاکمان رفتار کنند.[4] اکنون شیخ سلمان العوده و شیخ سفر الحوالی از علمای سروری یا صحوی هستند که طرفداران زیادی در داخل عربستان دارند و با اخوانی‌ها نیز ارتباط خوبی دارند.[5]
از سوی دیگر جریان قطبیه به رهبری محمد قطب، برادر سید قطب با علمای درباری مخالف است. این جریان هدف از بعثت پیامبران را عبادت خداوند و رهایی از طاغوت می‌داند. محمد قطب در تبیین معنای مبارزه با طاغوت می‌گوید: اجتناب از طاغوت یعنی مبارزه با قصرها، نه مبارزه با قبرها. این جریان نماینده اخوان المسلمین در کشور عربستان است و در مسائل زیادی با وهابیت معارض است.[6]
با توجه به اختلافات گسترده علمای وهابی با یکدیگر باید شاهد تحولی در رویکرد سیاسی اجتماعی آل سعود بود، ولی با این‌وجود رویکرد همه این گروه‌ها، دشمنی و عناد با مکتب اهل بیت است؛ زیرا آبشخور همه این جریان‌ها، ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب است.

پی‌نوشت:

[1]. گفتمان صحوی‌های سلفی.
[2]. بررسی جریان‌های سلفی تکفیری در عربستان سعودی.
[3]. مضاوی الرشید، عربستان سعودی و جریان های اسلامی جدید، ترجمه: رضا نجف زاده، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، 1393، ص141
[4]. همان، ص143
[5]. شیعه نیوز، کد خبر: ۱۱۹۹۴۵، تاریخ انتشار: 18/خرداد/1395. « توصیه مفتی سرشناس وهابیت عربستان به اخوان المسلمین».
[6]. محسن عبدالملکی، وهابیت تاریخ و افکار، انتشارات دارالاعلام، قم، 1394ش، ص89-92.

نویسنده: مجتبی محیطی