پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ صاحبان کتب ملل و نحل معمولاً اقوال خود را از زبان مردم می‌گیرند، لذا وقتی که عبدالله بن سبأ به کتب تاریخی راه یافت، کم کم نام او در دهان و اذهان مردم افتاد و عقاید عجیب و غریب را به او نسبت دادند، و چنان درباره او سخن به‌میان آوردند که مقام او به جایی رسید که هرگونه فساد و تباهی که در جامعه مسلمین اتفاق می‌افتاد، به او نسبت می‌دادند و این وجود خیالی باید خود به‌تنهایی پاسخگوی حوادث بسیاری می‌بود. این در حالی است که این شخص وجود خارجی نداشت. بعد از آن بود که عبدالله بن سبأ به کتب برخی مستشرقان غیر اسلامی و دائرة‌المعارف نویسان و کتب تاریخی اهل سنت راه یافت و هر آن‌چه را دیگران به او نسبت داده بودند، با اضافاتی بیشتر بر او حمل کردند. ما در این نوشتار مختصر به مجموعه عقاید و افکاری که در کتب مختلف ملل و نحل و تاریخ به عبدالله بن سبأ نسبت داده شده اشاره می‌کنیم، که عبارتند از:
- وقتی که او یهودی بوده، قائل بود که وصی حضرت موسی (علیه السلام) یوشع بن نون است و زمانی که مسلمان شد، عقیده داشت که حضرت علی (علیه السلام) وصی پیامبر اکرم است و پیامبر بعد از خود او را معرفی کرد.[1]
- او عقیده داشت که حضرت علی (علیه السلام) خداست و هرگز نخواهد مرد.[2]
- او عقیده به رجعت حضرت علی (علیه السلام) داشته است و می‌گفت او برخواهد گشت و زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد، هم‌چنان که از ظلم پر شده است. لذا اولین بار بود که فکر رجعت را در میان شیعه القاء کرد.[3]
- مهدویت (یعنی ظهور مهدی موعود) ریشه‌ای یهودی دارد، که از عبدالله بن سبأ می‌باشد، لذا برخی از مستشرقین گفته‌اند که عقاید شیعه به یهود نزدیک‌تر است تا به ایرانیان.[4]
- اولین بار او بود که در اسلام قائل به تناسخ شد، یعنی ارواح انسان‌ها پس از مرگ به بدن انسان‌ها یا حیوانات باز می‌گردند...[5]
- او با انتشار عقیده تناسخ، قائل به انکار روز قیامت و حساب و کتاب شد و قیامت را بازگشت ارواح به بدن‌های دیگر دانست.[6]
- او می‌گفت: حضرت علی (علیه السلام) در میان ابرهاست و رعد، صدای او و برق، تازیانه اوست.[7]
- او قائل به حلول جزء الهی در وجود حضرت علی (علیه السلام) و امامان بعد از او بود.[8]
- او اولین کسی بود که امامت حضرت علی (علیه السلام) را آشکارا بیان داشت.[9]
- او اولین کسی بود که از دشمنان حضرت علی (علیه السلام) اظهار بیزاری کرد و علناً لعن دشمنان اهل بیت پیامبر و حضرت علی را می‌کرد.[10]
- او در نظرات اقتصادی می‌گفت: اموال، مال همه مسلمانان است و باید همه از آن استفاده کنند.[11]
- او اولین کسی بود که در اسلام به جعل حدیث پرداخت، و حدیث (لکل نبّی وصی و وصی محمد علی؛ یعنی هر پیامبری وصیّی دارد و وصی محمد، علی است) را جعل کرد.[12]
این بود مجموعه عقاید و افکار عبدالله بن سبأ که در کتب مختلف به او نسبت داده‌اند.[13]
پس نتیجه این‌که، دست‌های معاندان و مخالفان شیعه در انتساب تحریف‌گونه این عقاید، که بعضی از آن‌ها مانند مهدویت، رجعت، وصایت، و... از عقاید حقه شیعه می‌باشد، به عبدالله بن سبأ بسیار روشن و آشکار است.[14]

پی‌نوشت:

[1]. خطط مقریزی، داراحیاء العلوم، بیروت، لبنان، ج3 ص254.
[2]. الوافی بالوفیات، صفدی، دارالنشر، بیروت، لبنان، (1401ق)، ج7 ص100.
[3]. الجذور النفسیه للغلوه والغلات، الغریری، نشر دلیل ما، قم، ایران، ص141.
[4]. الاحزاب المعارضه السیاسیه فی صدر الاسلام، الخوارج و الشیعه، وکاله المطبوعات، چاپ دوم، کویت، (1976م)، ص170
[5]. المقالات و الفرق، اشعری، موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، لبنان، (1963م)، ص175.
[6]. تاریخ شیعه، محمد جواد مشکور، نشر اشراقی، تهران، ایران، ص151-152.
[7]. توضیح الملل، شهرستانی، نشراقبال، تهران، ایران، (1361ش)، ج1 ص191.
[8]. دائره المعارف، حبیبی مظاهری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، ایران، ص252.
[9]. توضیح الملل، شهرستانی، نشر اقبال، تهران، ایران، (1361ش)، ج1 ص18.
[10]. الجذور النفسیه للغلو و الغلات، الغریری، انتشارات دلیل ما، قم، ایران، (1424ق)، ص140.
[11]. غالیان، نعمت الله صفری، آستان قدس رضوی،  مشهد، ایران، ص76.
[12]. الامام الصادق و المذاهب الاربعه، اسد حیدر، دارالتعارف، بیروت، لبنان، ج3 ص456.
[13]. تاریخ طبری، محمد بن جریر طبری، دارالکتب العلمیه، بیروت، لبنان، ج2 ص647.
[14]. فجر الاسلام، احمد امین، دارالتعارف، بیروت، لبنان، ص269- 270.