پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ سلفیان، وهابیان و تکفیری‌ها، هماره می‌کوشند که اصول اعتقادی خود را به احمد حنبل منسوب کنند، و بدین واسطه برای خود اصل و ریشه‌ای رقم بزنند. اما بسیاری از حنابله هرگز با آرای امثال وهابیان و تکفیری‌ها، در این خصوص موافق نیستند.
در این مقاله دیدگاه احمد حنبل در قضیهٔ تکفیر مخالفان را به نحو اختصار بیان می‌کنیم، تا این مغایرت آراء با مدعیان پیروی از او مشخص گردد. احمد حنبل در تکفیر مخالفان بسیار اهل تسامح بود.[۱] در واقع می‌توان تفاوت احمد حنبل و مدعیان پس از او را در عمل گرایی دانست. به عبارت دیگر احمد حنبل نهایتا فرقه‌ای مثل جهمیه [۲] یا برخی از متکلمان که از روش عقلی برای رسیدن به مبانی اعتقادی بهره می‌بردند را تکفیر می‌کرد، اما تفاوت تکفیر او با وهابیت و گروه‌های تکفیری در این است، که او هرگز به اقدامات عملی در مقابله با آن‌ها از قبیل حمله به خانه‌های ایشان، آزار و اذیت پیروان آن، یا استفاده از ابزار دولتی برای رسیدن به این مقصود، معتقد نبود. ولی برخی از پیروان او که سردمدار ایشان بربهاری (متوفای ۳۲۹) است، به مقابلهٔ عملی با مخالفان پرداختند، و در‌‌ همان عصر نیز باعث بروز مخالفت حنبلیان با ایشان شد.[۳]
این امر در قرن هفتم از سوی ابن تیمیه احیاء شد که به شدت مخالفانش را تفکیر می‌کرد. ایشان نیز در زمان خود با مخالفت حنبلیان روبرو شد. در قرن دوازدهم نیز نخستین کسانی که با محمد بن عبدالوهاب و آراء او مقابله کردند پدر و برادرش بودند که از حنبلیان به شمار می‌روند. از سوی دیگر احمد حنبل کسی است که در زمان خود دیدگاه تند اهل حدیث، را تعدیل کرد و یک تعادل نسبی میان فرقه‌های مختلف برقرار کرد.[۴] بر خلاف سلفی‌های تندرو امروزی، وهابی‌ها و... که نه تنها بین فرق مسلمان اختلاف انداختند بلکه حتی در میان حنبلی‌ها نیز مسبب بروز اختلاف شدند.
پس در ادوار مختلف تاریخ می‌توان یکی از مخالفان درجهٔ اول با تکفیری‌ها و وهابی‌ها را خود حنبلیان برشمرد.

پی‌نوشت:
[۱]. فرمانیان، مهدی، مجموعه مقالات فرق تسنن، ص۴۴۶، نشر ادیان، قم، ۱۳۸۸.
[۲]. جهمیه معتقد بودند که قرآن مخلوق است و به خاطر این عقیده از سوی کثیری از اهل سنت تکفیر شدند.
[۳]. نبی‌نژاد، محسن، «بربهاری از کهن‌ترین تئوریسین‌های وهابیت»، مجله سراج منیر، ش۴، ۱۳۹۰.
[۴]. جعفریان، رسول، «نقش احمد بن حنبل در تعدیل مذهب اهل سنت»، مجلهٔ هفت آسمان، ش ۵.