پايگاه جامع فرق، اديان و مذاهب_ بحث معاد در بین فرقه اهل حق، همراه با اعتقاد به "دون به دون" شدن یا تناسخ است و در بین افراد زیادی از اهل‌حق چنین عقیده‌ای شایع است، اگرچه ممکن است برخی کلمه تناسخ را منکر شوند ولی در همان حال نیز قایل به "دون به دون" شدن هستند که تناسخ با دون به دون شدن یا جامه عوض کردن تفاوتی ندارد.
بنا بر کتب و دفاتر و گفتار منسوب به این فرقه حکایت از آن دارد که حداقل بخشی از این فرقه قائل به تناسخ یا دون به دون شدن یا گردش ارواح در جسم‌ها و در جامه‌های مختلف تا هزار جامه هستند، اگرچه افرادی از این فرقه که تناسخ را قبول ندارند و آن را یک عقیده باطل و بی‌پایه می‌دانند نیز کم نیستند.
آقای مجید القاضی از اهالی ساکن کرند یا غرب استان کرمانشاه با صراحت تمام تناسخ را قبول داشته و در جای جای نوشته‌های خود به نقل از دفاتر اهل‌حق این عقیده را منعکس نموده است. مثلا می‌نویسد: «مردم اهل‌حق معتقد به سیر تکامل بشر در اثر گردش‌های متوالی تناسخی است.»[۱]
آقای قاسم افضلی منسوب به شاخه شاه ابراهیمی نیز با انکار لفظ تناسخ در جای‌جای نوشته‌های خود به نقل از متون و سروده‌های این فرقه به طور مکرر "دون به دون" شدن با گردش روح در جامه و جسم افراد مختلف را نقل می‌کند. به طور نمونه می‌نویسد: «نوروز (یکی از صاحبان دفتر شعر محلی اهل روستای سوران اسلام آباد غرب) خود را دون بابا یادگار می‌داند.»[۲] و یا می‌نویسد: «اهل‌حق واقعی... کلا به دون به دون و مظهریت و تجلی ذات و سیر تکامل اعتقاد دارند.»[۳]
آقای نعمت الله جیحون آبادی(به تخلص مجرم) منسوب به دراویش شاه حیاسی از توابع شهرستان صحنه صاحب کتاب شاهناه حقیقت یا حق الحقایق در جای‌جای کتابش به طور مکرر دون به دون شدن و گردش افراد و رهبران اهل‌حق در جامه و جسم بعضی دیگر از رهبران و یا حلول روح انبیاء و ائمه(علیهم السلام) در جسم مرشدان و پیشوایان اهل‌حق نقل نموده و به طرز مثنوی داستان مظهریت و دون به دون شدن را به طور مفصل آورده‌اند مثل:
- حکایت مظهرات دوازده امام(علیهم السلام)[۴] که هر یک از ائمه (علیهم السلام) در جامه و دون یکی از رهبران و پیشوایان فرقه ظاهر شده‌اند. مثلا امام باقر (علیه السلام) را میراسکندر، امام صادق (علیه السلام) بنیامین، امام کاظم (علیه السلام) را در جامه پیر موسی و امام رضا (علیه السلام) در جامه داوود ظاهر شده‌اند.
- حکایت به وجود آمدن بابا یادگار در جامه و مظهریت ایوت، یاراحمد و حسین و حکایت به وجود آمدن شاه ابراهیم در جامه حسن مجتبی (علیه السلام) و این دو (شاه ابراهیم و بابا یادگار) در هر زمان به هر جامه و مظهری که باشند، خداوند (یا نماینده خداوند) هستند:
که این هر دو شاه‌زاده در هر زمان
خداوند هستند به ملک جهان
از این رو حشر گردد به پا
به هر مظهری هر دو هستند شاه[۵]
- حکایت جامه‌های مختلف بنیامین که در هر زمانی در جامه و لباس یکی درآمده است. مثلا در جامه جبرئیل، امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، نوح پیامبر(علیه السلام)، ظاهر شده است.[۶]
- در حکایت شاه خوشین آمده است که شاه خوشین در جامه علی(علیه السلام) و جامه‌های مختلف درآمده است.[۷] شاهنامه حقیقت به طور واضح و مرتب گردش مظهرات و دون به دون شدن بیان نموده و نیازی به ارائه نموده است.
آقای نورعلی الهی فرزند نعمت الله جیحون آبادی و منسوب به شاخه دراویش شاه حیاسی (که اهل‌حق به خاطر انحرافات شدید وی و افکار جدیدش وی را مرتد و بیرون رانده از طریقت خود می‌دانند و وی موسس مکتب نورعلی الهی است با انحرافات فراوان) که دارای نوشته‌های متعددی است، ایشان نیز به تناسخ و دون به دون شدن قایل بوده و می‌نویسد: «در اصطلاح اهل‌حق زندگی‌های متوالی را "دونادون" یا جامه به جامه گویند».[۸] و حتی ایشان بیان می‌کنند خودش دو جسم را طی کرده و روحش قبلا در جسم فردی به نام فتح الله بوده و در جسم جدید نام من نورعلی شد.
یارمراد تیموری زند نیز تناسخ را که نزد اهل‌حق دون به دون با گردش مظهرات گویند مسلم دانسته و می‌نویسد: «این تناسخ ریشه فلسفی و قرآنی دارد.»[۹]
مؤلف اسرار فرقه خاکسار آقای نورالدین چهاردهی نیز معتقدند اهل‌حق قائل به تناسخ است و می‌نویسد: «در تمامی فرق اهل‌حق... اعتقاد به تناسخ جزء اصول اولیه آنان بوده و هم‌اکنون نیز عقیده دارند.»[۱۰] و نیز می‌نویسد: «اهل‌حق به تناسخ نزولی و حلول و اتحاد قایل می‌باشند.»[۱۱]
بنا بر مطالب فوق عقیده به تناسخ یا به قول اهل‌حق دونادون یا جامه به جامه در میان این فرقه رواج داشته و حال آن‌که این امر در دین مبین اسلام مردود است و عقیده به آن نوعی انحراف در اعتقادات است که موجب فساد دین خواهد شد.

پی‌نوشت:

[۱]. القاضی مجید، مجموعه آیین و اندرز و رمز یاری، کتابخانه طهوری، تهران، ۱۳۶۱، ، ص ۱۱۲
[۲]. افضلى‌ شاه‌ ابراهيمى‌ قاسم‌، دفتر رموز يارستان‌، تهران‌، چاپ‌ راستى‌، صص ۱ و ۲
[۳]. افضلی قاسم، مکاتبات با سازمان دایره‌المعارف تشیع،ص ۱۳
[۴]. جیحون آبادی نعمت الله، شاهنامه حقیقت، انتشارات طهوری، ۱۳۶۱ شمسی، صص ۱۲۷ و ۱۲۸
[۵]. همان، صص ۲۲۸ و ۲۲۹
[۶]. همان
[۷]. الهی نورعلی، آثار الحق، دیبا، ۱۳۷۳، ص ۳۲۵
[۸]. همان، ص ۳۳۰
[۹]. افضلی قاسم، مکاتبات با سازمان دایره‌المعارف تشیع، ص ۱۳
[۱۰]. مدرسی چهاردهی نورالدین، اسرار فرق خاکسار، پیک فرهنگ، ۱۳۶۹ شمسی، صص ۱۹۶ و ۲۱۸
[۱۱]. همان

برای مطالعه بیشتر در این زمینه رجوع شود به کتاب شناخت فرقه اهل حق نوشته عبدالله خدابنده