پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ از شبهاتی که وهابیت به شیعه وارد می‌کنند این شبهه می‌باشد که پیروان وهابیت با تمسک به برخی روایات اهل‌بیت (علیهم السّلام) همچون مذمّت پوشیدن لباس سیاه و روایاتی که لباس سیاه را لباس دوزخیان، فرعونیان و عباسیان دانسته و پوشیدن لباس سفید را توصیه نموده‌اند، پوشیدن جامه‌ی سیاه در مراسم عزاداری اهل‌بیت (علیهم السّلام) را نیز در همان سلک قرار داده و آن را رد نموده‌اند. لیکن در پاسخ باید گفت:

- قدمت سیاه پوشی؛ رنگ سیاه در همیشه‌ی تاریخ، نماد عزاداری در سوگ عزیزان و ابراز غم و اندوه بوده و اکنون نیز بسیاری از اقوام در عزای عزیزان خود مجالس عزا به‌پا کرده، جامه سیاه پوشیده و در و دیوار را با رنگ سیاه می‌پوشانند. این رسم نه تنها در عرف امروز جوامع بشری نهادینه شده، بلکه ریشه‌ای به قدمت بخشی از تاریخ بشریت دارد که نمونه‌های فراوانی از آن در شعر و ادب کهن فارسی وجود دارد که اشاره به آنها از حوصلۀ این مقاله خارج است.

- تناسب پوشش سیاه با عزاداری؛ یافته‌های روان‌شناسی می‌گوید در صورتی که رنگ سیاه، به عنوان انتخاب اول و یا یکی از سه انتخاب اول باشد؛ یعنی در تمام حالات، نخستین رنگ انتخاب شده و یا یکی از سه رنگ انتخابی نخست باشد مفهوم نیستی، پوچی و پایان یافتن را تداعی کرده و غم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌زایی دارد؛ با این وجود همانان می‌گویند: «این قاعده عمومیت نداشته و همیشه نامناسب نیست بلکه پوشیدن لباس سیاه را عزاداری‌ها و برای شخص مصیبت‌ زده‌ای که احساس غم می‌کند، تسکین است و او را در اضطراب ناشی از فقدان شخص محبوب، به آرامش دعوت می‌کند، افزون بر این موجب همسو ساختن احساسات درونی با فضای بیرون و باعث آرامش می‌گردد». رنگ سیاه گذشته از اینکه دارای خواص و آثاری همانند خاصیت حجاب کامل و هیبت و صلابت است، متناسب ایام عزاداری در ابراز غم و اندوه است؛ زیرا شخص عزادار در مصیبت از دست دادن عزیزش داغدار و اندوهناک است و هیچ و خوشی و شادمانی نمی‌تواند جای آن را بگیرد. به همین جهت می‌بینیم که در نقاط مختلف جهان، مصیبت‌دیدگان از همین رنگ استفاده می‌کنند و حتی دوستان نزدیک نیز برای ابراز هم‌دردی با صاحب مصیبت سیاه می‌پوشند و هر چه زمان می‌گذرد این رسم منطقی پر رونق‌تر می‌گردد. امام صادق (علیه السّلام) به زنانی که شوهر از دست داده‌اند دستور می‌دهد که لباس سیاه بپوشند و از پوشیدن لباس‌های رنگی خودداری کنند. امام صادق (علیه السّلام) فرمود: «زن شوهر مرده جامه رنگی نپوشد و تا سپری شده ایام عده از پوشیدن لباس‌های رنگین، سرمه زدن، بوی خوش به کار بردن و زینت کردن بپرهیزد؛ اما پوشیدن لباس به رنگ سیاه اشکال ندارد».[1] این گونه روایات نشان دهندۀ تناسب رنگ سیاه، با عزا و اندوه است. با حفظ این تناسب منطقی و عاطفی، از دیدگاه علم روان‌شناسی نیز رنگ سیاه، کاهش دهنده آلام مصائب است و انسان مصیبت دیده را در اضطراب ناشی از فقدان شخص محبوب، به آرامش دعوت می‌کند. طبق این روایات میان رنگ سیاه و عزاداری رابطه طبیعی وجود دارد.

- برخی فتاوای فقهای شیعه در سیاه‌پوشی برای امام حسین (علیه السّلام)؛ فقهای شیعه پس از بررسی دو دسته روایات نهی کننده از پوشش سیاه و روایات جواز، دسته نخست را بر کراهت حمل نموده و پوشیدن لباس سیاه در ایام عزاداری حضرت سیدالشهداء (علیه السّلام) را جایز، بلکه مستحب دانسته‌اند.

مرحوم بحرانی، صاحب کتاب «حدائق»؛ این فقیه نام‌آور، پس از آن که نظر خود را در مورد کراهت رنگ سیاه در نماز ابراز می‌کند، می‌فرماید: «بعید نیست پوشیدن لباس سیاه در عزای امام حسین (علیه السّلام) را به خاطر روایات مستفیضه در امر به اظهار شعائر حزن، از این اخبار استثنا کرده و قائل به عدم کراهت شویم.»[2] همو در پایان، کلامش را مستند به روایاتی در این زمینه می‌سازد. جایگاه فقهی مرحوم صاحب حدائق به قدری است که دیگر فقها نیز در کتب فقهی خود، با استفاده از روایات اهل‌بیت (علیهم السّلام) و اشاره به سخنان مرحوم بحرانی همان حکم را استنباط می‌نمایند؛ به عنوان نمونه از محضر مرحوم آیت الله العظمی میرزا جواد تبریزی در مورد نظر مرحوم بحرانی در رجحان لباس سیاه در عزای امام حسین (علیه السّلام) پرسیده شد و ایشان نیز با تأیید نظر مرحوم بحرانی، پوشیدن لباس سیاه را از مظاهر حزن در مصیبت سیدالشهداء و اهل‌بیت (علیهم السّلام) دانسته و اظهار اندوه را در مصائب آنان با توجه به روایات از نظر شرعی مستحب می‌داند: «نظر صاحب حدائق صحیح است؛ زیرا پوشش سیاه از مظاهر حزن در مصیبت سیدالشهداء (علیه السّلام) و اهل‌بیت (علیهم السّلام) و یاران او و سایر ائمه هدی (علیهم السّلام) است و اظهار حزن در مصیبت آنان به خاطر روایات فراوانی که میان آنها روایت صحیح هم وجود دارد، مستحب است».[3]

مرحوم سید محمد جعفر طباطبائی حائری؛ وی در کتابی که در همین مورد و با همین نام نگاشته، پس از آنکه نظرش را بر استحباب سیاه‌پوشی در مراسم عزاداری سالار شهیدان (علیه السّلام) اقامه داشته در بخشی از کتابش می‌گوید: «زنان بنی هاشم در محضر امام سجاد (علیه السّلام) در سوگ سیدالشهداء (علیه السّلام) به ماتم و عزاداری پرداختن و لباس سیاه در بر کرده و امام هم با سکوتش کار آنان را تایید فرمود. اگر این کار، مورد تایید آن حضرت نبود یا جایز نمی‌بود، حتما آن حضرت مانع می‌شد و در صورت نهی، اطاعت امام زمانشان بر آنان واجب بود؛ پس سکوت و تایید امام دلیل بر جواز و استحباب این کار است؛ به ویژه اینکه در میان زنانی که جامه سیاه پوشیده، حضرت زینب (علیها السّلام) بوده که بالاترین مقام را پس از معصوم دارد».[4] او در جای دیگر عقیده و رفتار پدرش (حاج میرزا علامه سید علی نقی طباطبائی که از اعاظم مجتهدین کربلا بوده) را این گونه بیان می‌کند: «در اواخر عمر پدرم علامه، پوشیدن لباس سیاه و ندبۀ او در ایام عزاداری مولای ما امام حسین (علیه السِّلام) در فتوا و عمل تا هنگامی که به رحمت حق پیوست دیده می‌شد».[5] علامه شیخ محمد حسین کاظمینی معروف به محقق کاظمی؛ ایشان نیز در تایید سیاه‌پوشی برای اقامه عزای اباعبدالله الحسین (علیه السّلام) چنین می‌نویسد: «در استثنای پوشش سیاه در عزای امام حسین (علیه السّلام) و مانند آن (از کراهت) بعید نیست. چنان که در کتاب «حدائق» نیز استثناء شده است. دلیل استثنای آن [روایاتی] است که بر اظهار شعائر حزن بر امام حسین (علیه السّلام) دلالت می‌کند و دلیل دیگر، روایتی است که زنان بنی‌هاشم در ماتم آن حضرت، سیاه پوشیدند که حتی در گرما و سرما هم از تن بیرون نکردند و امام زین‌العابدین (علیه السّلام) در مدتی که زنان مشغول عزاداری بودند، غذا آماده می‌فرمود و هرگز زنان را از این کار باز نداشت».[6] آنچه در بالا از نظرات علمای بزرگوار بیان شد از باب نمونه بود، علاوه بر این که علمای بزرگ معاصر شیعه نیز در ایام شهادت سالار شهیدان (علیه السّلام) و ایام شهادت ائمه اطهار (علیهم السّلام) لباس سیاه پوشیده و به عزاداری پرداخته و هم اکنون نیز چنین می‌کنند.

پی‌نوشت:

[1]. مستدرک الوسائل، میرزا حسین نوری، آل البیت لإحیاء التراث، بیروت، ج 15، ص 361.
[2]. الحدائق الناضرة، بحرانی، النشر الاسلامی لجماعة المدرسین قم، قم، ج 7، ص 116.
[3]. الانتصار، الشیخ الکورانی العاملی، دارالسیرة، بیروت، ج 9، ص 247.
[4]. ارشاد العباد إلی استحباب لبس السواد علی سید الشهداء والأئمة الأمجاد، میرزا جعفر الطباطبائی الحائری حفید صاحب الریاض، تحقیق: الحسینی الفحام، ص 28.
[5]. ارشاد العباد إلی استحباب لبس السواد علی سید الشهداء و الأئمة الأمجاد، میرزا جعفر الطباطبائی الحائری حفید صاحب الریاض، تحقیق: الحسینی الفحام، ص 54.
[6]. هدایة الأنام فی شرح شرایع الأسلام، محمد حسین الکاظمینی، طبع نجف 1330ه، ص 454.