روایات معصومین علیهم السلام بنا بر نقل شیعه و عامّه حکایت از این دارند که قرآن کریم دارای ظاهر و باطن بوده و کسی جز پروردگار عالم اطلاعی از باطن آن ندارد. برای اینکه نزول سخن وحی عبث و بیهوده نباشد و برای اینکه هدایت مردم که همان هدف قرآن است اتفاق بیفتد، خداوند متعال تمام علوم قرآن را به پیامبرش داده و باز نبی بزرگوار اسلام به همین دلیل یعنی برای اینکه قرآن بی فایده نماند، به وصی بلافصل خود سپرده و او به هادی بعد از خود، تا از این علوم به مقتضای زمان خود و به قدر فهم و درک مردم زمانشان پرده برداشته و ایشان را از فیوضات باطنی قرآن بهره مند سازند.

بنا بر حکم عقل، بدلیل اهمیت و هدفی که خداوند متعال از نزول قرآن داشته است؛ تفسیر و توضیح آیات الهی باید توسط معصومین علیهم السلام که عاری از هرگونه خطا و لغزش هستند صورت بگیرد، تا انسان ها در مسیر رشد و کمال دچار انحراف نشوند. روایات زیادی مبنی بر نهی انسانها از تفسیر به رأی آیات قرآن وارد شده است. برای مثال؛ امام پنجم حضرت باقرالعلوم علیه السلام درباره ی اهمیت قرآن و نهی از تفسیر به رأی می فرمایند: چیزى دورتر از تفسیر قرآن از عقول مردم نیست.[1] یا در روایتی دیگر در امالی صدوق، امام علی بن موسی الرضا علیه آلاف التحیه والثنا از قول جد بزرگوارشان نبی مکرم اسلام صلی الله و علیه واله و سلم فرمودند؛ خداوند فرمود: کسی که کلام مرا با نظر و رأی خویش تفسیر کند به من ایمان نیاورده است.[2]

بنابر روایات متواتر که در این زمینه نقل شده است در می یابیم که تفسیر قرآن امری توقیفی بوده و تنها و تنها از عهده ی رسول خدا و جانشینان پاک و مطهرش بر می آید و این امر، مورد اتفاق و قبول تمامی شیعیان امامیه است.

صوفیان از جمله کسانی هستند که گرفتار تفسیر به رأی شده و از قضا در این کار ید طولایی دارند. این کار متصوفه خیانتی بزرگ در امانت الهی بوده که برای هدایت بشر نازل گردیده است. یکی از کسانی که به شدت در مقابل این خیانت متصوفه موضع گرفته، ابن جوزی است.[3] وی از معدود افرادی است که یک دوره تفسیر قرآن را بر روی منبر گفته است. او با انتقاد بسیار شدید از تفسیر به رای صوفیان در مورد تفسیر عبدالرحمن سلمي، با نام حقائق التفسير می نویسد: (سلمي در تفسير خود در رابطه با وجه تسميه ی «سوره فاتحه الكتاب» بيان كرده، این سوره را از آن جهت فاتحه خوانده‌اند كه اولين بخش از قرآن است كه خداوند تعالي بر پيامبر گرامي اسلام نازل کرده است!) سپس ابن جوزی در ردّ سخن او می گوید: (اين نظريه به كلي بي‌اساس است چرا كه همة مفسران اتفاق نظر دارند كه فاتحه الكتاب اولين سوره‌اي نيست كه بر پيامبر گرامي اسلام (ص) نازل شده است).[4]

صوفیان معتقدند، کلمات قرآن تنها وسیله ای برای رساندن معنی هستند و ارزش این کلمات تنها رساندن مقصود و باطن قرآن و حقیقت آن است و هنگامی که این امر اتفاق افتاد، این کلمات ارزش خود را از دست می دهند! بعضی از این سبک مغزان، گستاخی را به حدی رسانده، که سروده اند:

ما ز قرآن مغز را برداشتيم

پوست را پيش خران انداختيم[5]

این نهایت بی حرمتی به کتاب آسمانی و خالق هستی است که از بی دینان بر می آید. صوفیان با ادعای سیر و سلوک سالیان درازی است که مردم را گمراه می کنند، ولی با تفحص در آثار ایشان می توان اوج بی ایمانی را در زیر پوسته ی عوام فریبشان مشاهده کرد.

منابع:

[1]. جامع احادیث الشیعه جلد ۱ صفحه ۱۶۲, باب حجیته فتوى الائمه , المحاسن صفحه۲۶۸

[2]. امالی صدوق، ص6، وسائل الشیعه، ج27، ص45

[3]. ابوالفرج عبدالرحمن بن علی ابوالفضائل جمال‌الدین بغدادی معروف به ابن جوزی (۵۱۰ه/۱۱۱۶م - ۱۲ رمضان ۵۹۲ ه)، فقیه، محدث، متکلم و تاریخ‌نگار حنبلی‌ مذهب بغدادی بود.

[4]. ابن جوزي، ابو الفرج عبدالرحمن بن علي بن حمد، تلبيس ابليس/ 1/403 / تحقيق جميلي، بيروت، دار الكتب العربي، 1405ق/1985م

[5]. تهراني، جواد، عارف و صوفي چه مي‌گويند/ص 65 / چ ششم، كتابخانه بزرگ اسلامي، 1363ش