پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در میان کتاب‌هایی که در نقد فرقه تصوف دیده می‌شود، کتاب "تبلیس ابلیس" ابن جوزی نیز وجود دارد. در این کتاب ابن جوزی به بهانه نقد صوفیه به شیعیان و اسماعیلیه نیز طعنه‌هایی زده است و این کار وی شاید به‌خاطر آن باشد که در نظر  عده‌ای از منتقدان تصوف که خود مذهبی غیر از شیعه دارند،  صوفیه  را همسان با شیعه قلمداد می‌نمایند.
گسترده‌ترین یورش‌ها در میان اهل سنت علیه تصوف و صوفیان را می‌توان در کتاب مشهور ابن‌جوزی، موسوم به "تبلیس ابلیس" مشاهده کرد. وی این اثر را بنابر تعبیر خودش به‌خاطر غیرت نسبت به شریعت نگاشته است. وی راه و رسم  این قوم را از وسوسه‌ها و تلبیس‌های ابلیس می‌داند.[1]
نویسنده این اثر که از عالمان مشهور و پرکار اهل سنت است، در آغاز بحث خویش درباه تصوف می‌نویسد:
«اسم صوفی قبل از سال 200 هجری قمری پیدا شد و صوفیه در ابتدا به زهد واخلاص و صبر و ریاضت نفس و مجاهده و ترک صفات بد و آراسته شدن به صفات خوب توجه داشتند؛ بعد ابلیس آنان را از شرع فریفت و از علم بازداشت و جاهل شدند و گفتند: مقصود از شرع فقط عمل است، پس ترک کامل دنیا کردند و صحت بدن را نادیده گرفتند و سپس از جوع و فقر و وساوس صحبت کردند. بعد دسته‌ی دیگری آمدند و آن را با صفات خاصی از قبیل: اختصاص به خرقه و سماع و وجد و رقص و کف زدن از سایر فرق ممتمایز ساختند. به تدریج این طریقه رشد کرد و هر شیخی چیزی به آن افزود و چه بسا علم خود را علم باطن گفتند در حالی که علم شریعت را علم ظاهر نامیدند... .[2]
ابن جوزی در نقدهای خود همه بدعت‌گری صوفیان را ناشی از فقدان و بی‌اعتنایی به علم و شریعت و فهم کتاب و سنت می‌داند و می‌گوید که آنها علم شریعت را علم ظاهر و هوای نفسانی خود را علم باطن می‌دانند.
ابن جوزی نیز همانند دیگر مخالفان، بر غیر اسلامی بودن خاستگاه عقاید و تعالیم صوفیه و بدعت و مخالفت قرآن و سنت بودن آنها تاکید زیادی دارد. آنچه که وی از عقاید و اعمال صوفیان، که در مجموع از نظر وی تبلیس ابلیس‌اند، برشمرده شده است، عبارتند از:
1-بی‌اعتنایی به علم و دانش قرآن و حدیث.
2-اعتقاد به حلول و اتحاد.
3-بی‌اعتنایی به عبادات و طهارت و نماز. از نگاه نویسنده، آنها حتی پا را فراتر گذاشته و به‌خاطر اینکه خدا را از اعمال و طاعات ما بی‌نیاز است، زحمت عبادت‌های  مکلفان را بیهوده می‌دانند.
4-دعوت مردم به ترک مال و دارایی و گدایی کردن از دیگران.
5-بدعت در خوراک و پوشاک و اختراع برخی اذکار.
6-جداسازی علم شریعت از علم حقیقت.
7-علاقه به گفتگو و مصاحبت عشق‌آلوده و شبهناک با نوجوانان (امردان) و پسرکان زیبا رو.
8-انجام رقص سماع و غنا و ترویج و تبلیغ آنها.
9-دعوت افراطی به توکل و ترک دنیا و علل و اسباب مادی و دعوت به سیاحت و گردش، آن هم با دست خالی و دریوزگی، به جای فراخواندن به علم آموزی؛ و برای آن احادیثی نیز جعل می‌نمایند.
10-ترجیح نهایی و گوشه نشینی و دوری از مردم و برتری تجزد و تشویق به نداشتن فرزند و عیال و ترک سنت ازدواج.
11-روی آوردن به شطحیات و دعاوی دیگری چون ادعای کرامت و خوارق عادات و شعبده بازی.
12-گزافه‌گویی و افراط در بیان رحمت و مغفرت خدا.[3]
وی در پایان مباحث خود، بحثی با عنوان اباحی‌گری صوفیان باز کرده و می‌گوید که گروهی از آنان وقتی به نتایجی از کرامات و لطایف می‌رسند و صفای قلبی پیدا می‌کنند، فکر می‌کنند به مقصد رسیده‌ و دیگر نیازی به اعمال شرعی ندارند و خود را بالاتر از گناه و معصیت می‌انگارند و برآنند که دیگر نباید خود را در مشقت تکالیف بیندازند. گروهی دیگر نیز پس از مدتی ریاضت، فکر می‌کنند به باطن شریعت و به حقیقت رسیده و خود را بی‌نیاز از امر و نهی می‌دانند و معتقدند اوامر و نواهی شرعی برای عوام است که مقصود واقعی از شریعت را درک نکرده‌ و به حقیقت آن نرسیده‌اند.
در این کتاب ابن‎جوزی به نقد صوفیه پرداخته است واشکالاتی را که به نظر وی بر این فرقه وارد شده است را بیان کرده و منشاء اتهامات وارده به فرقه صوفیه را دوری از شریعت می‌داند. به بیان وی، نتیجه دوری از شریعت انحراف در عقیده و رفتار است و اگر چنین اتفاقی بیفتد، به مرور هر کسی که پرچم فرقه را در دست بگیرد، منشا انحرافاتی می‌شود که با گذشت سالیان طولانی، چیزی از اسلام باقی نخواهد ماند.  

منابع:
1-وی در این کتاب اعتراض‌های زیادی بر فقیهان، ادیبان، زاهدان و گروه‌هایی چون شیعه و اسماعیلیه کرده است، اما قسمت بیشتر آن در رد صوفیه می‌باشد.
2-تلبیس ابلیس، صص 202 و 203
3-  تلبیس ابلیس، ص 201 به بعد؛ دنباله جست‌وجو در تصوف ایران، مبحث نقد صوفی.
با استفاده از کتاب عارفان مسلمان و شریعت اسلام، اثر استاد علی آقانوری