پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ بی‌گمان زنان در تاریخ مظلوم بوده‌اند؛ گویی که تمدن‌های گذشته برای ظلم به زنان، با هم رقابت داشته‌اند. البته این مظلومیت با پیشرفت علوم جدید، هیچ‌گاه به پایان نرسید و تنها از شکلی به شکل دیگر تغییر یافت. همان‌طور که مشهور است جامعه عرب پیش از اسلام، معروف به عرب جاهلی نیز در ظلم به زنان هیچ‌گونه کم‌کاری نکرده بود، تا اینکه پیامبری نازل شد و فرهنگ منحط جاهلی را برافکند.

مستشرقین فراوانی در عظمت پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله قلم‌ زده‌اند. بزرگی کار آنها وقتی مشخص می‌شود که فضای ضداسلامی در غرب را درک کنیم؛ در محیطی که نامنصفانه اسلام را به تضییع حقوق زنان متهم می‌کنند، حمایت از اسلام و تعالیمش، کار بزرگی است! این کار را خانم «کارن آرمسترانگ» دین‌پژوه بریتانیایی که سابقه راهبه بودن دارد، به‌خوبی انجام داده است.

ایشان که از خبرگان دین‌پژوهی معاصرند و مطالعات تطبیقی‌شان توجهات زیادی را به خود جلب کرده، در مورد زن در نظر رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌نویسد: «در [دوران] زنده‌بودن محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله، زن و مرد از برابری برخوردار بودند. امروزه در غرب، اسلام را دینی در بنیاد، زن‌ستیز می‌دانند؛ ولی دین الله نیز، مانند مسیحیت در آغاز، با زنان روی خوش داشت. در دوران جاهلیت... برخی از زنان از قدرت و اعتبار چشمگیری برخوردار بودند -همانند همسر اول محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله، خدیجه که بازرگانی موفق بود- ولی بیشترینشان برده‌وار زندگی می‌کردند و از حقوق سیاسی و انسانی بی‌بهره بودند. دخترکُشی کار همه بود. زنان از نخستین کسانی بودند که به اسلام گرویدند و محمد صلی‌الله علیه و آله خواستار رهایی آنان بود. قرآن دخترکشی را سخت ممنوع کرد و عرب‌ها را سرزنش کرد که دختردار شدن نباید مایه نومیدی‌شان شود. همچنین به زنان حقوق قانونی ارث و طلاق بخشید. بیشترین زنان غربی تا قرن نوزدهم، هرگز از چنین حقوقی برخوردار نبودند. محمد زنان را تشویق می‌کرد فعالانه در کار و بار اُمت، شرکت جویند و زنان نیز نظرات خود را بی‌پرده‌پوشی، به زبان می‌آوردند و مطمئن بودند که حرفشان خریدار دارد؛ چنان که روزی زنان مدینه نزد محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله شکایت بردند که مردان در یادگیری قرآن از آنان پیش افتاده‌اند و از او خواستند کاری بکند تا آنان به‌پای مردان برسند. محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله نیز چنین کرد. یکی از بزرگ‌ترین پرسش‌های زنان این بود که چرا روی سخن قرآن همه‌اش با مردان است، درصورتی‌که زنان نیز فرمان‌بردار خدای‌اند؟ نتیجه آن شد که وحی‌ای رسید که خطابش هم به مردان بود هم به زنان و بر برابری بی‌چون‌ و چرای اخلاقی و معنوی هر دو جنس تأکید نهاد. از آن‌ پس، قرآن بارها خطاب به زنان سخن گفت، و این چیزی است که در کتاب مقدس یهودیان و مسیحیان کمتر به چشم می‌خورد».[1]

در بسیاری موارد، عرف و فرهنگ با آموزه‌های دینی مطابقت ندارد. آرمسترانگ باتوجه به این مسئله می‌نویسد: «بدبختانه این دین همانند مسیحیت، بعدها به دست مردان غصب شد و اینان متن‌ها را جوری تفسیر کردند که به زیان زنان مسلمان تمام شد. در زمان خلافت عباسی (۱۲۵۸ - ۷۵۰ م)، حال و روز زنان مسلمان به همان بدی روزگار خواهرانشان در جامعه‌های یهودی و مسیحی شده بود».[2]

علی‌رغم انتقاداتی که به برداشت‌های آرمسترانگ از اسلام وجود دارد، نکته جالب سطور بالا، اشاره او به مخاطب قرار دادن زنان توسط قرآن است و تصریح می‌کند چنین موضوعی در کتاب مقدس یهودیان و مسیحیان کمتر به چشم می‌خورد!

پی‌نوشت:
[1]. آرمسترانگ، کارن، خداشناسی از ابراهیم تا کنون، ترجمه محسن سپهر، نشر مرکز، چاپ یازدهم 1400، ص 186.