بنا بر منابع معتبر تاریخی، پس از عقد قرارداد صلح میان ایران و روم در عصر ساسانیان، خسرو انوشیروان پیمان شکنی کرد [1] و با تازش به روم، سرزمین های همسایه را به خاک و خون کشید. یکی از این نواحی، سرزمین لازیکا (Lazika , Lasika) بود. این سرزمین در غرب قفقاز و در ساحل شرقی دریای سیاه، در برخی متون تاریخی با نام گلخید، کلخید، کلشید و... هم خوانده شده است که یکی از سرزمین های تحت الحمایة امپراتوری بیزانس (روم شرقی) بود.

برخی منابع تاریخی گویای این هستند که امپراتور روم، منافع تجاری حکومت لازیکا را به خط انداخت. انوشیروان به درخواست پادشاه لازیکا، آن جا را تصرف کرد تا رومیان دیگر تسلطی بر حکومت لازیکا نداشته باشند. به فرض صحت این قول تاریخی، نگاهی به جزئیات اشغال لازیکا به دست انوشیروان جالب توجه است. پروکوپیوس، به لاتین: Procopius Caesarensis، متوفای 556 م‏یلادی که هم عصر انوشیروان بود، چنین می گوید که در حرکت سپاهیان ساسانی به سمت لازیکا پنج هزار سرباز انوشیروان هنگامی که به نزديكى مرز لازيكا رسيدند، توقف نموده؛ به قصد غارت و چپاول نواحى مجاور حركت كردند.[2] انوشیروان در یکی از بازه های زمانی جنگ میان ایران و روم که بین سال های 540-557 میلادی رخ داد، پس از تصرف لازیکا تصمیم گرفت مردم آن سرزمین را از وطن اخراج کند و ایرانیان را در آن جا ساکن نماید. همچنین تصمیم گرفت تا گوبازس (پادشاه لازیکا) را به قتل برساند. رفتارهای خصمانه و تند زرتشتیان با مردم لازیکا (که مسیحی بودند) نیز باعث آشفتگی وضعیت شد. لذا گوبازس (Goubazes) از قیصر روم، امپراتور ژوستینین (Justinian) درخواست کمک کرد و همین امر موجب شد تا رومیان لشکری به سوی آن سرزمین بفرستند و در نتیجه درگیری ها تشدید شد.[3] پس از مدت ها نزاع، در سال 562 میلادی انوشیروان سرزمین لازیکا را در عوض دریافت مبلغی سالیانه به امپراتور روم واگذار کرد.[4] آری؛ رفتاری زشت و شگفت انگیز از سوی انوشیروان، فروش سرزمین های خودمختار و مردم ساکن در این سرزمین ها به امپراتور روم! [5] همچنین پروکوپیوس درباره تازش انوشیروان به لازیکا چنین می گوید که سپاهیان انوشیروان برای عبور از نواحی ناهموار، بسیاری از درختان را قطع می کردند و جنگل ها را ویران، تا از این طریق ناهمواری های را هموار نمایند. هنگامی که خسرو انوشیروان به لازیکا رسید، گوبازس (پادشاه آن سرزمین) به حضور خسرو آمد و اظهار بندگى نمود و كاخ خود را با تمامى كشور لازيكا به تصرف او داد. [6] پس از آن انوشیروان هوس کرد تا شهرهای دیگر را نیز اشغال کند. لذا در سال 541 میلادی به سمت شهر پترا رفت و دستور داد با منجنیق دیوار آن را خراب و سربازان رومی را مجبور به تسلیم نمایند. پس از آن بخش عظیمی از گنجینه ها و ذخائر شهر را غارت نمود.[7] گوبازس بسیار زود متوجه اشتباه خود در اعتماد به انوشیروان شد. لذا با تمام وجود از اطمینان به شخصیت پیمان شکن و غارتگری چون انوشیروان پشیمان شد، از همین روی برای نجات یافتن از دست انوشیروان از اقوام و ملت های همسایه و حتی قبائل وحشیِ دشمن درخواست یاری کرد.[8] گرچه باید دقت کرد که درگیری های میان ساسانیان و رومیان در چندین مرحله صورت گرفت و همه این حوادث طی مدت زمانی طولانی رخ داد. زشتی رفتارهای انوشیروان در تازش به روم حتی در منابعی چون شاهنامه فردوسی هم بیان شده است که البته مجالی مفصل می طلبد.

پی نوشت :

[1]. نگاه کنید به مقاله « پیمان شکنی های متعدّد انوشیروان در تازش به روم »
[2]. پروكوپيوس، جنگ‏هاى ايران و روم‏، ترجمه: محمد سعيدى‏، انتشارات علمى و فرهنگى‏، تهران‏، چاپ چهارم 1382، ص 221
[3]. سرپرسى سايكس، تاريخ ايران‏، ترجمه سيد محمد تقى فخر داعى گيلانى‏، ناشر: افسون‏، تهران، چاپ هفتم 1380، ج ‏1 ، ص 622-621
حسن پيرنيا، تاريخ ايران باستان‏، ناشر: دنياى كتاب‏، تهران‏، چاپ اول 1375، ج ‏4 ، ص 2789-2790
[4]. سرپرسى سايكس، تاريخ ايران‏، ترجمه سيد محمد تقى فخر داعى گيلانى‏، ناشر: افسون‏، تهران، چاپ هفتم 1380، ج ‏1 ، ص 624-623
[5]. پروكوپيوس، جنگ‏هاى ايران و روم‏، ترجمه: محمد سعيدى‏، انتشارات علمى و فرهنگى‏، تهران‏، چاپ چهارم 1382، ص 106
[6]. همان ، ص 172
[7]. همان ، ص 172 - 173 – 174
[8]. همان ، ص 216- 215